Untitled Document


	Ng�y 20 th�ng 11 Th�nh Phanxic� NGUYỄN CẦN Th�y giảng - (1803 – 1837) T�i trung kh�ng thờ hai chủ. "T�i trung kh�ng thờ hai chủ" lời cuối c�ng ph�t ra từ miệng th�nh Phanxic� Nguyễn Cần t�m tắt cuộc đời của th�y, một người t�i trung, đ� suốt đời trung th�nh với Ch�a, phục vụ tha nh�n, sống trung thực với suy nghĩ của m�nh, trung t�n với gi�o l� Tin Mừng v� cuối c�ng đ� trung ki�n vượt qua mọi thử th�ch, xứng đ�ng nhận lời ch�c ph�c "h�y v�o hưởng niềm hoan lạc của Ch�a tr�n trời". (Mt. 25,21). Ch� con đ� quyết. Phanxic� Nguyễn Cần c�n c� t�n Nguyễn Ti�n tức Ti�n Truật, sinh năm 1803, tại l�ng Sơn Miệng, huyện Ph� Xuy�n, phủ Thường T�n, tỉnh H� Đ�ng, H� Nội. Từ ni�n thiếu, cậu Cần đ� ước ao d�ng m�nh trong nh� Ch�a, nhưng mẹ cậu v� thương nhớ, kh�ng muốn xa con n�n từ chối. Cậu phải n�i với mẹ: "Nếu mẹ kh�ng bằng l�ng con ở với cha xứ nh�, con sẽ trốn đi, ở với cha xứ kh�c". Thế l� b� mẹ cũng phải chiều �, cho cậu ở với cha Nghi, ch�nh xứ Sơn Mi�ng. Nhờ đức hạnh tốt v� si�ng năng, cậu được v�o chủng viện, trở th�nh th�y giảng, được cử đi gi�p Đức cha Havard Du, rồi cha Retord Li�u (năm 1838 l�n chức Gi�m mục, gọi l� Đức Th�y Li�u). Cha Li�u đ� nhận x�t về th�y Cần: "Th�y gi�p t�i học tiếng Việt, chia sẻ với t�i mọi kh� khăn, hiểm nguy, thiếu thốn. Th�y rất nhiệt t�m trong việc t�ng đồ". Ng�y 19.4.1836, cha Li�u nhờ th�y đi mời cha Tuấn về xứ Kẻ Chu�ng giảng, chuẩn bị lễ Phục Sinh. Nhưng khi th�y đến xứ Kẻ Vạc, nơi cha Tuấn ở th� bị bắt. Qu�n l�nh dấu ảnh tượng v�o t�i x�ch của thảyđ� c� chứng cớ cụ thể. Th�y bị giải về huyện Thanh Oai v� bị tống giam v�o ngục. Trước c�ng đường, quan n�i th�y đừng tin v�o c�c đạo trưởng, v� h�y đạp l�n ảnh đạo, quan sẽ tha cho về nu�i mẹ gi�. Th�y trả lời : "Thưa quan, t�i chưa thấy c�c đạo trưởng lừa dối ai bao giờ, c�n mẹ gi� t�i kh�ng lo, t�i xa nh� đ� l�u chẳng gi�p g� cho b�". Sau đ� quan d�ng nhiều lời khiếm nh� ph� b�nh về đạo, th�y b�nh tĩnh giải th�ch lại rỗi tr�nh b�y về 10 điều răn Thi�n Ch�a v� s�u điều răn Hội Th�nh, th�y kết th�c bằng một lời tự nguyện, tự ph�t rất cảm động. Mọi người ở đ� đều cản phục. Quan tuy�n bố kết thức phi�n t�a, đưa th�y về trại giam. Nhưng quan n�i nhỏ với những người đứng b�n : "Anh n�y n�i cũng c� l�. Những giới răn v� kinh nguyện của anh ta chứa đựng nhiều điều tốt l�nh, c� lẽ c�n dễ hiểu hơn bản "thập điều" của nh� vua nữa". Một dạ sắt son. Phần cha Li�u ở nh� rất buồn, cha t�m mọi c�ch cứu mạng cho th�y Cần. Cha cho người đem tiền theo th�n mẫu th�y l�n huyện để chuộc. Mới đầu quan đ�i 300 quan, sau tăng l�n 500, rồi 600, vượt qua con số dự tr�, c� lẽ vị quan đ� kh�ng d�m cho chuộc th� đ�ng hơn. Th�y Cần an ủi mẹ: "Xin mẹ đừng lo cho con, con đ� ước ao tử đạo từ l�u, xin mẹ chỉ cầu nguyện cho con l� đủ". C� nhiều người tỏ l�ng thương hại th�y Cần. Quan khuy�n th�y bước qua Thập Gi�, th�y cương quyết từ chối. l�nh khi�ng th�y đắt l�n tượng ảnh Ch�a, tahỳ �m chặt lấy ch�n v� la l�n: "T�i kh�ng đạp l�n ảnh Ch�a đ�u". Một số gi�o d�n đ� bỏ đạo n�i: "Tội n�o Ch�a chẳng tha, Ph�r� chối Ch�a ba lần m� c�n l�m thủ l�nh Gi�o Hội". Người kh�c lừa dối: "Cha Li�u nhắn th�y cứ bước qua Th�nh Gi�, rồi sẽ về liệu sau". Họ c�n đe dọa: "Nếu th�y kh�ng nghe, quan sẽ l�m khổ cả l�ng đ�". Nhưng tất cả kh�ng l�m xoay chuyển � chi sắt đ� của vị chứng nh�n đức Kit�. Th�y quả quyết : "D� thi�n thần xuống bảo t�i bỏ đạo, t�i cũng chẳng tin. D� k�nh trọng cha Li�u, t�i kh�ng thể l�m điều sai lạc đ� được. Hơn nữa, t�i biết chắc ng�i kh�ng ra lệnh t�i l�m như vậy. C�n với d�n ch�ng, t�i thương mến thật, nhưng cũng kh�ng v� họ m� t�i x�c phạm đến Ch�a". Nhiều người ngoại gi�o n�i với nhau: "Gi� như đạo m�nh bị cấm, chắc ta đ� bước qua ảnh tượng trăm lần… Tượng đồng, ảnh giấy c� chi m� sợ". Thấy kh�ng thể lay chuyển được người t�i chung của Ch�a Kit�, quan cho giải th�y Cần l�n H� Nội. T�m th�ng t� ở Thanh Oai, mười th�ng từ ở H� Nội, l� cả chuỗi ng�y cực h�nh đổ tr�n người th�y : cổ mang g�ng, tay mang xiềng x�ch, ch�n bị c�m… nh� t� th� nồng nặc m�i h�i h�m, v� t� nh�n ph�ng uế tại chỗ, l�nh canh đ�nh đập th�y mỗi ng�y để tra khảo tiền bạc. Trong một l� thư gửi cha Li�u, th�y viết : "Con bị tra tấn ba lần, hai lần đầu, mỗi lần 60 roi, lần sau 50 roi, nh� giam đ� chật hẹp h�i h�m, lại c� hơn chục anh đầu trộm đu�i cướp, ăn n�i lỗ m�ng, ban ng�y say sưa, ban đ�m cờ bạc, l�c n�o cũng ồn �o l�m con kh� cầu nguyện qu�". T�ng đồ trong trại giam Thế nhưng, th�y kh�ng ch�n nản, m� coi đ� l� m�i trường Ch�a gởi đến. Th�y ki�n nhẫn gi�p được hai t� nh�n hối cải, dạy gi�o l� v� rửa tội được v�i người, ch�ng ta h�y đọc một đọan thư th�y viết từ trạigiam ở H� Nội : "Con b�o để cha an t�m. Ở đ�u con cũng được mọi người thương mến, d� quan hay d�n v� c�c bạn t� đều k�nh trọng gọi con bằng th�y, c� người c�n tặng con danh hiệu kh�c nữa. Hầu hết họ cảm thương con bị đau khổ, hoặc khen con vững ch�. Con hay b�n luận với họ v� biết nhiều điều m� t�n của họ, nhưng chưa biết khuyy�n bảo họ sao b�y giờ. C� một �ng Ch�nh tổng cũng bị giam ở đ�y, hứa với con khi ra t� sẽ theo đạo v� sống theo những điều con giảng… Thưa cha, con thấy người đời sẵn s�ng chịu nhiều khổ sở để được giầu sang hoặc danh vọng ch�ng qua, lẽ n�o con kh�ng nhẫn nại, chịu những sự kh� qua mau n�y, để được vinh quang đời đời". Một lời ti�n đo�n Vi�n cai ngục H� Nội thấy t�c phong của th�y Cần, dự đo�n : "�ng n�y chỉ bằng nắm tay m� nghị lực phi thường. �ng ta m� chết chắc sẽ trở l�n Th�nh Ho�ng của l�ng chứ chẳng chơi". Cũng trong thời kỳ ở H� Nội, c� lần th�y Cần bị bệnh nặng, một linh mục giả l�m th�y lang v�o giải tội, cho th�y được rước lễ v� xức dầu. Nhưng sau đ� th�y được b�nh phục ngay. Ng�y 20.11.1837, bản �n vua Minh Mạng ch�u ph� ra tới H� Nội. Quan Tổng trấn khuy�n th�y nhắm mắt bước qua Thập Gi�. Th�y n�i: "Mắt th� nhắm được, chứ l�ng tr� kh�n kh�ng thể nhắm được, n�n t�i chẳng l�m". Quan lại cho xếp ch�o hai kh�c gỗ v� n�i: "Đ�y kh�ng phải ảnh Ch�a, gỗ n�y cũng chưa được l�m ph�p, cứ bước qua đi sẽ tho�t chết". Nhưng th�y kh�ng l�m v� biết đ� l� dấu hiệu chối đạo. V� thi�n thu vĩnh ph�c. Một tuần sau, th�y Phanxic� Cần bị điệu ra ph�p trường cửa � Cầu Giấy. Năm vi�n quan cưỡi voi đi trước, 10 cai đội cưỡi ngựa theo sau, rồi đến 300 l�nh vũ l�m, mặc binh phục đỏ, tay cầm kiếm. Một người cầm tấm thẻ ghi bản �n: "Can phạm theo đạo Gia T�, kh�ng chịu bước qua Thập Gi�, �n xử giải". D�n ch�ng h�m đ�, đi xem rất đ�ng. Tại ph�p trường, kh d�y thừng đ� quấn quanh cổ, th�y Cần vẫn b�nh tĩnh c�m ơn mọi người, n�i với họ về c�i hết theo đức tin C�ng Gi�o, về hạnh ph�c đời sau v� hứa sẽ nhớ đến họ khi về b�n Ch�a. vi�n quan cố thuyết phục lần ch�t: "Anh c� thể cứu mạng m�nh. anh kh�ng chộm cướp, cũng kh�ng l�m loạn, bản �n của anh c�n c� thể r�t lại được, chỉ cần anh bước một bước qua Thập Tự:. Nhưng th�y trả lời : "T�i trung kh�ng thờ hai chủ, xin quan cứ an m� thi h�nh". Quan ra lệnh, tức khắc qu�n l�nh k�o mạnh hai đầu d�y, người m�n đệ Ch�a Kit� gục dầu tắt thở, l�nh c�nh vạn tuế tử đạo ng�y 20.11.1837, khi mới 34 tuổi. Thi h�i vị tử đạo được an t�ng tại Ch�n Sơn, sau cải t�ng về nh� thờ xứ Sơn Mi�ng. Đức L�o XIII suy t�n th�y Nguyễn Cần l�n bậc Ch�n Phước ng�y 27.05.1900. Ng�y 19-06-1988, Đức Gioan Phaol� II suy t�n ng�i l�n bậc Hiển th�nh. Lời ti�n đo�n v� t�nh của vi�n cai ngục đ� trở th�nh hiện thực. Ng�y nay, th�nh Phanxic� Nguyễn Cần kh�ng những l� "Th�nh Ho�ng" của l�ng Sơn Mi�ng, m� hơn thế, l� Th�nh Tử Đạo của Gi�o Hội Việt Nam v� được cả Gi�o Hội ho�n cầu ngưỡng mộ.

Ng�y 20 th�ng 11
Th�nh Phanxic� NGUYỄN CẦN
Th�y giảng - (1803 – 1837)

T�i trung kh�ng thờ hai chủ.

"T�i trung kh�ng thờ hai chủ" lời cuối c�ng ph�t ra từ miệng th�nh Phanxic� Nguyễn Cần t�m tắt cuộc đời của th�y, một người t�i trung, đ� suốt đời trung th�nh với Ch�a, phục vụ tha nh�n, sống trung thực với suy nghĩ của m�nh, trung t�n với gi�o l� Tin Mừng v� cuối c�ng đ� trung ki�n vượt qua mọi thử th�ch, xứng đ�ng nhận lời ch�c ph�c "h�y v�o hưởng niềm hoan lạc của Ch�a tr�n trời". (Mt. 25,21).

Ch� con đ� quyết.

Phanxic� Nguyễn Cần c�n c� t�n Nguyễn Ti�n tức Ti�n Truật, sinh năm 1803, tại l�ng Sơn Miệng, huyện Ph� Xuy�n, phủ Thường T�n, tỉnh H� Đ�ng, H� Nội. Từ ni�n thiếu, cậu Cần đ� ước ao d�ng m�nh trong nh� Ch�a, nhưng mẹ cậu v� thương nhớ, kh�ng muốn xa con n�n từ chối. Cậu phải n�i với mẹ: "Nếu mẹ kh�ng bằng l�ng con ở với cha xứ nh�, con sẽ trốn đi, ở với cha xứ kh�c". Thế l� b� mẹ cũng phải chiều �, cho cậu ở với cha Nghi, ch�nh xứ Sơn Mi�ng.

Nhờ đức hạnh tốt v� si�ng năng, cậu được v�o chủng viện, trở th�nh th�y giảng, được cử đi gi�p Đức cha Havard Du, rồi cha Retord Li�u (năm 1838 l�n chức Gi�m mục, gọi l� Đức Th�y Li�u). Cha Li�u đ� nhận x�t về th�y Cần: "Th�y gi�p t�i học tiếng Việt, chia sẻ với t�i mọi kh� khăn, hiểm nguy, thiếu thốn. Th�y rất nhiệt t�m trong việc t�ng đồ".

Ng�y 19.4.1836, cha Li�u nhờ th�y đi mời cha Tuấn về xứ Kẻ Chu�ng giảng, chuẩn bị lễ Phục Sinh. Nhưng khi th�y đến xứ Kẻ Vạc, nơi cha Tuấn ở th� bị bắt. Qu�n l�nh dấu ảnh tượng v�o t�i x�ch của thảyđ� c� chứng cớ cụ thể. Th�y bị giải về huyện Thanh Oai v� bị tống giam v�o ngục.

Trước c�ng đường, quan n�i th�y đừng tin v�o c�c đạo trưởng, v� h�y đạp l�n ảnh đạo, quan sẽ tha cho về nu�i mẹ gi�. Th�y trả lời : "Thưa quan, t�i chưa thấy c�c đạo trưởng lừa dối ai bao giờ, c�n mẹ gi� t�i kh�ng lo, t�i xa nh� đ� l�u chẳng gi�p g� cho b�". Sau đ� quan d�ng nhiều lời khiếm nh� ph� b�nh về đạo, th�y b�nh tĩnh giải th�ch lại rỗi tr�nh b�y về 10 điều răn Thi�n Ch�a v� s�u điều răn Hội Th�nh, th�y kết th�c bằng một lời tự nguyện, tự ph�t rất cảm động. Mọi người ở đ� đều cản phục. Quan tuy�n bố kết thức phi�n t�a, đưa th�y về trại giam. Nhưng quan n�i nhỏ với những người đứng b�n : "Anh n�y n�i cũng c� l�. Những giới răn v� kinh nguyện của anh ta chứa đựng nhiều điều tốt l�nh, c� lẽ c�n dễ hiểu hơn bản "thập điều" của nh� vua nữa".

Một dạ sắt son.

Phần cha Li�u ở nh� rất buồn, cha t�m mọi c�ch cứu mạng cho th�y Cần. Cha cho người đem tiền theo th�n mẫu th�y l�n huyện để chuộc. Mới đầu quan đ�i 300 quan, sau tăng l�n 500, rồi 600, vượt qua con số dự tr�, c� lẽ vị quan đ� kh�ng d�m cho chuộc th� đ�ng hơn. Th�y Cần an ủi mẹ: "Xin mẹ đừng lo cho con, con đ� ước ao tử đạo từ l�u, xin mẹ chỉ cầu nguyện cho con l� đủ".

C� nhiều người tỏ l�ng thương hại th�y Cần. Quan khuy�n th�y bước qua Thập Gi�, th�y cương quyết từ chối. l�nh khi�ng th�y đắt l�n tượng ảnh Ch�a, tahỳ �m chặt lấy ch�n v� la l�n: "T�i kh�ng đạp l�n ảnh Ch�a đ�u". Một số gi�o d�n đ� bỏ đạo n�i: "Tội n�o Ch�a chẳng tha, Ph�r� chối Ch�a ba lần m� c�n l�m thủ l�nh Gi�o Hội". Người kh�c lừa dối: "Cha Li�u nhắn th�y cứ bước qua Th�nh Gi�, rồi sẽ về liệu sau". Họ c�n đe dọa: "Nếu th�y kh�ng nghe, quan sẽ l�m khổ cả l�ng đ�". Nhưng tất cả kh�ng l�m xoay chuyển � chi sắt đ� của vị chứng nh�n đức Kit�.

Th�y quả quyết : "D� thi�n thần xuống bảo t�i bỏ đạo, t�i cũng chẳng tin. D� k�nh trọng cha Li�u, t�i kh�ng thể l�m điều sai lạc đ� được. Hơn nữa, t�i biết chắc ng�i kh�ng ra lệnh t�i l�m như vậy. C�n với d�n ch�ng, t�i thương mến thật, nhưng cũng kh�ng v� họ m� t�i x�c phạm đến Ch�a".

Nhiều người ngoại gi�o n�i với nhau: "Gi� như đạo m�nh bị cấm, chắc ta đ� bước qua ảnh tượng trăm lần… Tượng đồng, ảnh giấy c� chi m� sợ". Thấy kh�ng thể lay chuyển được người t�i chung của Ch�a Kit�, quan cho giải th�y Cần l�n H� Nội. T�m th�ng t� ở Thanh Oai, mười th�ng từ ở H� Nội, l� cả chuỗi ng�y cực h�nh đổ tr�n người th�y : cổ mang g�ng, tay mang xiềng x�ch, ch�n bị c�m… nh� t� th� nồng nặc m�i h�i h�m, v� t� nh�n ph�ng uế tại chỗ, l�nh canh đ�nh đập th�y mỗi ng�y để tra khảo tiền bạc. Trong một l� thư gửi cha Li�u, th�y viết : "Con bị tra tấn ba lần, hai lần đầu, mỗi lần 60 roi, lần sau 50 roi, nh� giam đ� chật hẹp h�i h�m, lại c� hơn chục anh đầu trộm đu�i cướp, ăn n�i lỗ m�ng, ban ng�y say sưa, ban đ�m cờ bạc, l�c n�o cũng ồn �o l�m con kh� cầu nguyện qu�".

T�ng đồ trong trại giam

Thế nhưng, th�y kh�ng ch�n nản, m� coi đ� l� m�i trường Ch�a gởi đến. Th�y ki�n nhẫn gi�p được hai t� nh�n hối cải, dạy gi�o l� v� rửa tội được v�i người, ch�ng ta h�y đọc một đọan thư th�y viết từ trạigiam ở H� Nội :

"Con b�o để cha an t�m. Ở đ�u con cũng được mọi người thương mến, d� quan hay d�n v� c�c bạn t� đều k�nh trọng gọi con bằng th�y, c� người c�n tặng con danh hiệu kh�c nữa. Hầu hết họ cảm thương con bị đau khổ, hoặc khen con vững ch�. Con hay b�n luận với họ v� biết nhiều điều m� t�n của họ, nhưng chưa biết khuyy�n bảo họ sao b�y giờ. C� một �ng Ch�nh tổng cũng bị giam ở đ�y, hứa với con khi ra t� sẽ theo đạo v� sống theo những điều con giảng… Thưa cha, con thấy người đời sẵn s�ng chịu nhiều khổ sở để được giầu sang hoặc danh vọng ch�ng qua, lẽ n�o con kh�ng nhẫn nại, chịu những sự kh� qua mau n�y, để được vinh quang đời đời".

Một lời ti�n đo�n

Vi�n cai ngục H� Nội thấy t�c phong của th�y Cần, dự đo�n : "�ng n�y chỉ bằng nắm tay m� nghị lực phi thường. �ng ta m� chết chắc sẽ trở l�n Th�nh Ho�ng của l�ng chứ chẳng chơi". Cũng trong thời kỳ ở H� Nội, c� lần th�y Cần bị bệnh nặng, một linh mục giả l�m th�y lang v�o giải tội, cho th�y được rước lễ v� xức dầu. Nhưng sau đ� th�y được b�nh phục ngay.

Ng�y 20.11.1837, bản �n vua Minh Mạng ch�u ph� ra tới H� Nội. Quan Tổng trấn khuy�n th�y nhắm mắt bước qua Thập Gi�. Th�y n�i: "Mắt th� nhắm được, chứ l�ng tr� kh�n kh�ng thể nhắm được, n�n t�i chẳng l�m". Quan lại cho xếp ch�o hai kh�c gỗ v� n�i: "Đ�y kh�ng phải ảnh Ch�a, gỗ n�y cũng chưa được l�m ph�p, cứ bước qua đi sẽ tho�t chết". Nhưng th�y kh�ng l�m v� biết đ� l� dấu hiệu chối đạo.

V� thi�n thu vĩnh ph�c.

Một tuần sau, th�y Phanxic� Cần bị điệu ra ph�p trường cửa � Cầu Giấy. Năm vi�n quan cưỡi voi đi trước, 10 cai đội cưỡi ngựa theo sau, rồi đến 300 l�nh vũ l�m, mặc binh phục đỏ, tay cầm kiếm. Một người cầm tấm thẻ ghi bản �n: "Can phạm theo đạo Gia T�, kh�ng chịu bước qua Thập Gi�, �n xử giải". D�n ch�ng h�m đ�, đi xem rất đ�ng.

Tại ph�p trường, kh d�y thừng đ� quấn quanh cổ, th�y Cần vẫn b�nh tĩnh c�m ơn mọi người, n�i với họ về c�i hết theo đức tin C�ng Gi�o, về hạnh ph�c đời sau v� hứa sẽ nhớ đến họ khi về b�n Ch�a. vi�n quan cố thuyết phục lần ch�t: "Anh c� thể cứu mạng m�nh. anh kh�ng chộm cướp, cũng kh�ng l�m loạn, bản �n của anh c�n c� thể r�t lại được, chỉ cần anh bước một bước qua Thập Tự:. Nhưng th�y trả lời : "T�i trung kh�ng thờ hai chủ, xin quan cứ an m� thi h�nh". Quan ra lệnh, tức khắc qu�n l�nh k�o mạnh hai đầu d�y, người m�n đệ Ch�a Kit� gục dầu tắt thở, l�nh c�nh vạn tuế tử đạo ng�y 20.11.1837, khi mới 34 tuổi.

Thi h�i vị tử đạo được an t�ng tại Ch�n Sơn, sau cải t�ng về nh� thờ xứ Sơn Mi�ng. Đức L�o XIII suy t�n th�y Nguyễn Cần l�n bậc Ch�n Phước ng�y 27.05.1900. Ng�y 19-06-1988, Đức Gioan Phaol� II suy t�n ng�i l�n bậc Hiển th�nh.

Lời ti�n đo�n v� t�nh của vi�n cai ngục đ� trở th�nh hiện thực. Ng�y nay, th�nh Phanxic� Nguyễn Cần kh�ng những l� "Th�nh Ho�ng" của l�ng Sơn Mi�ng, m� hơn thế, l� Th�nh Tử Đạo của Gi�o Hội Việt Nam v� được cả Gi�o Hội ho�n cầu ngưỡng mộ.