Ng�y 12 th�ng 12
Th�nh Simon PHAN ĐẮC H�A
Y sĩ - (1774 – 1840)

Nhờ đấng y�u mến t�i

"Ai c� thể l�m ch�ng t�i xa l�a được l�ng mến Ch�a Kit� ? Phải chăng l� gian tru�n, c�ng khổ, đ�i r�ch, bắt bớ, gươm gi�o" (Rm.8,35).

C�i khốn khổ m� Simon H�a phải chịu kể từ khi bị bắt v� đức tin cũng tương tự như thế : Hơn 20 lần bị tra khảo rất dữ dội. L�c th� bằng đ�n vọt, khi th� bằng k�m lạnh, l�c kh�c th� bằng kẹp nung lửa… khiến da thịt �ng bị thối rữa v� c�c vế thương dầy mủ m�u. Rồi tr�ch nhiệm t�nh thương đối với gia đ�nh : người vợ v� 12 đứa con, c� đứa mới sanh được v�i th�ng, chưa được diễm ph�c thấy mặt cha một lần.

Thế nhưng ngay trong trường hợp n�y, ch�n l� của c�c vị tử đạo vẫn lu�n lu�n đ�ng : Đối với c�c ng�i, đau thương kh�ng phải l� dấu chỉ của thất bại. Đau thương cũng kh�ng phải l� mục đ�ch, nhưng đau thương ch�nh l� thử th�ch c�c chứng nh�n phải vượt qua, để c� thể đạt được ch�n ph�c vĩnh cửu. V� th�i độ của Simon H�a cũng như th�i độ chung của c�c vị tử đạo vẫn l�: "Trong mọi thử th�ch, ch�ng ta to�n thắng nhờ Đấng y�u mến ch�ng ta" (Rm.8, 37).

Gương mẫu người t�n t�ng

Phan Đắc H�a sinh trong một gia đ�nh ngoại gi�o tại l�ng Mai Vĩnh, x� M�ng th�n, tỉnh Thừa Thi�n năm 1774. Thuở b�, cậu t�n l� Thu. Cha mất sớm, mẹ đưa chị em H�a đến t� t�c v� l�m c�ng ở l�ng Lưỡng Kim, sau đ� đến gi�p một gia đ�nh C�ng Gi�o ở l�ng Nhu L�, tỉnh Quảng Trị.

Sống với người C�ng Gi�o, nh�n thấy những gương s�ng v� được nghe n�i về những điều cao đẹp của đạo mới n�y, cậu H�a đem l�ng cảm mến v� xin ph�p mẹ cho m�nh theo học lớp gi�o l� v� gia nhập đạo. Khi ấy cậu mới chỉ l� một thiếu ni�n 12 tuổi, cậu đ� chọn th�nh Simon l�m bổn mạng. Y�u mến Ch�a Kit�, cậu b� kh�ng dừng ở đ�, m� c�n muốn theo s�t, phục vụ Ch�a Kit� trong đời tu tr�. Cậu đ� v�o chủng viện một thời gian, nhưng qua c�c cha bề tr�n, Simon H�a nhận ra � Ch�a muốn cậu sống v� l�m chứng t� về Ng�i ngay giữa l�ng đời.

Tuy kh�ng đạt được ước mơ, Simon H�a vẫn thường xuy�n li�n lạc với chủng viện v� c�c cha Bề tr�n. Sau khi lập gia đ�nh v� trở th�nh cha của 12 người con, Simon H�a cố gắng chu to�n tr�ch nhiệm nu�i dưỡng v� gi�o dục con c�i, xứng đ�ng l� ng�y gương s�ng ti�u biểu cho mọi gia đ�nh trong l�ng. Sống đời gi�o d�n, �ng H�a h�nh nghề y sĩ : "Lương y như từ mẫu". Nhiều người được �ng chữa l�nh bệnh, n�n d�n ch�ng đồn đ�i với nhau đến với �ng rất đ�ng. Nhờ đ� �ng c� nhiều cơ hội gi�p đỡ người ngh�o kh�. Nếu dư dả ch�t �t, �ng liền đem đ�ng g�p v�o c�ng việc từ thiện, x�y cất th�nh đường…

Với đời sống đạo đức, �ng lang y H�a được đề cử l�m Tr�m họ. Trước mặt mọi người, �ng đ� thực thi chức năng một c�ch tốt đẹp: Ai ăn ở bất xứng, biếng trễ, �ng t�m c�ch sửa chữa, hoặc răn đe dỗ d�nh, hoặc giải th�ch khuy�n can. Ai cờ bạc rượu ch�, �ng nghi�m khắc sửa dạy. Thế nhưng ai cũng y�u mến chứ kh�ng o�n gh�t g� �ng, bởi họ biết �ng l�m thế v� thương y�u họ v� v� tr�ch nhiệm, chứ kh�ng phải v� tư lợi. Ngo�i ra, �ng Simon H�a c�n sẵn s�ng b�nh vực, gi�p đỡ người gi� nua tuổi t�c, yếu đuối, c�c c� nhi quả phụ. �ng thấy thấm th�a � nghĩa của ph�c thật t�m mối, nhận ra h�nh ảnh Ch�a Kit� nơi người kh�c, nhất l� người ngh�o kh�. C� lần �ng đ�ch th�n c�i xuống vực một người nằm kiệt sức b�n đường, v�c l�n vai, đưa đến trạm canh, rồi cho người đem cơm nước để nu�i kẻ bất hạnh.

Dư thừa can đảm

Khi vua Minh mạng ra chiếu chỉ cấm đạo, �ng Tr�m lang H�a c� dịp b�y tỏ l�ng can đảm của m�nh : �ng sẵn s�ng cho c�c linh mục ngoại quốc ẩn n�u trong nh�, mặc d� biết rằng việc chứa chấp n�y đe dọa đến t�nh mạng của m�nh, cũng như của gia đ�nh. Đức cha Cu�not Thể cũng trọ một thời gian tại nh� �ng. �ng nhiệt th�nh lo liệu sắp xếp cho c�c linh mục c� nơi tr� ẩn. Nếu nh� m�nh kh�ng ổn, �ng gởi c�c nh� ở nơi tương đối b�nh an hơn. Tối ng�y 13.4.1840, khi đang tr�n thuyền Đức cha De la Motte Y đến l�ng H�a Ninh, thuyền �ng bị c�c quan ph�t hiện đuổi theo. Qu�n l�nh bắt �ng v� Đức cha Y đưa về huyện Dương Xu�n, rồi giải về Qủang Trị giam hai th�ng, v� cuối c�ng điệu về Huế.

Suốt thời gian bị giam, lưoưng y H�a kh�ng những đ� gi�p đỡ anh em bạn t� bằng việc bốc thuốc chữa bệnh, �ng c�n khuyến kh�ch họ trung th�nh với Ch�a đến c�ng. Cũng chịu khổ h�nh như mọi t� nh�n, c� khi c�n hơn nữa, nhưng �ng Simon vẫn ki�n vững niềm tin. C�c lần đ�n đ�nh với v� số vết thương kh�ng l�m �ng nản ch�, tr�i lại, �ng c�n lấy l�m vui thỏa v� được hiệp th�ng với Đức Kit� chịu đ�ng đinh.

Khổ h�nh v� vinh ph�c

�ng Simon H�a bị tra khảo đến 20 lần, c� lẽ v� c�c quan tưởng d�ng bạo lực, �ng sẽ phải cung khai tung t�ch c�c vị thừa sai, nhưng "d� tr�ng xe c�t biển đ�ng". Họ đ� kh�ng đạt được � nguyện, lại c�n phải nghe �ng thuyết giảng về ch�n l� đạo. Thế l� họ trả đũa bằng đ�nh đập, bằng k�m kẹp v� tra tấn d� man… cho tới khi người th�y thuốc từ bi gục ng� kh�ng thể gượng dậy nổi. Nhưng niềm tin của lương y sĩ H�a kh�ng thể ng� gục. �ng can đảm chịu mọi h�nh khổ đớn đau. Hơn nữa, �ng quyết t�m hiến d�ng mạng sống m�nh để l�m chứng về đạo, d� phải hy sinh những điều th�n thương q�i b�u nhất đời. Khi c�c con đến thăm, �ng khuy�n nhủ :
"Cha y�u thương c�c con v� hắng chăm s�c c�c con. Nhưng cha phải y�u Ch�a nhiều hơn, c�c con h�y vui l�ng v�ng � Ch�a, đừng buồn l�m chi. C�c con ở với mẹ, thương yeu nhau, v� chăm s�c việc nh�. Từ đ�y cha kh�ng thể lo cho c�c con được nữa. Ch�a muốn cha chịu khổ, cha xin v�ng trọn".

Quả thật nỗi l�ng y sĩ Simon H�a l�c đ�:

"Y�u k�nh Ch�a, nặng t�nh nh�,
Trăm cay ngh�n đắng, vẫn cam một l�ng".

Năm 1840, vua Minh Mạng ch�u ph� �n xử trảm quyết, b�u đầu ba ng�y. Khi điệu �ng H�a đi xử, c�c quan c�n cố bắt �ng qu� kh�a, dụ dỗ �ng bỏ đạo, hay �t l� cầm lấy ảnh quẳng đi để �ng được tha, nhưng �ng vẫn một l�ng ki�n quyết tuy�n xưng niềm tin của m�nh.

Vị lương y lang Nhu L� đ� vượt qua thử th�ch cuối c�ng. �ng đ� to�n thắng trong niềm t�n th�c v�o Thi�n Ch�a ng�y 10.12.1840 tại Cổng Ch�m, gần chợ An H�a.

Đức L�o XIII đ� suy t�n y sĩ Simon Phan Đắc H�a l�n bậc Ch�n Phước ng�y 27.5.1900. Ng�y 19-06-1988, Đức Gioan Phaol� II suy t�n ng�i l�n bậc Hiển th�nh.