Ng�y 31 th�ng 7
Th�nh Ph�r� ĐO�N C�NG QU�
Linh mục - (1826 – 1859)

Những năm thơ ấu.

�ng Ant�n Đo�n C�ng Mi�ng v� b� Anr� Nguyễn Thị Thường sinh sống ở Bắc Việt cho đến năm 1820. Cả gia đ�nh di cư v�o Nam ở tại họ B�ng, l�ng Hưng Thịnh, tổng B�nh Thạnh, hạt Thủ Dầu Một (nay l� tỉnh B�nh Dương). Năm 1826, người con trai �t, Ph�r� Đo�n C�ng Q�i ch�o đời. Đ�y l� người con thứ s�u trong gia đ�nh v� l� hy lễ của gia đ�nh �ng Mi�ng hiến d�ng cho Thi�n Ch�a.

V� thấy cậu �t rất th�ng minh, n�n �ng Mi�ng cố lo liệu để cậu chuy�n chăm theo đường học vấn, với hi vọng mai sau nối d�ng thi lễ, l�m vẻ vang cho cả gia tộc. Nhưng thi�n Ch�a muốn cho người con �t n�y đi theo con đường kh�c. Cậu Qu� thường lui tới v� học hỏi cha T�m ở nh� thờ họ B�ng. Một thời gian sau, cậu xin ph�p cha mẹ được ở lu�n với người, thỉnh thỏang mới về thăm gia đ�nh.

Theo tiếng Ch�a gọi

Năm 1847, cha T�m giới thiệu ch�ng trai 21 tuổi n�y với cha Gioan Miche Mịch để được học hỏi tiếng la tinh v� tiếp tục theo đuổi ơn gọi tu tr�. Sau khi học tiếng Latinh tại nh� cha Mịch, cậu Qu� được học tại chủng viện Th�nh Giuse (Thị Ngh�) do cha Borelle l�m gi�m đốc. Năm 1848, th�y Qu� du học tại đại chủng viện Hội Thừa Sai Paris ở P�nang (M� Lai). Tại đ�y, th�y học triết l� v� thần học, ng�n ngữ, văn chương. Việc huấn luyện như thế được coi l� kh� đầy đủ cho một linh mục thuộc miền truyền gi�o trở về hoạt động tại qu� hương.

Tr�n con đường xứ vụ

Năm 1855, th�y Qu� hồi hương v�o thời kỳ vua Tự Đức ra sắc chỉ cấm đạo gắt gao. Th�ng 9.1855, vua Tự Đức ra chiếu chỉ thứ ba, trong đ� kh�ng những l�ng bắt c�c đa� trưởng, m� c�n bắt cả gi�o hữu phải xuất gi�o, triệt hạ c�c th�nh đường, ph� hủy c�c cơ sở t�n gi�o …

Với ho�n cảnh bất lợi n�y, Đức cha Lef�bvre Nghĩa trao cho th�y nhiệm vụ săn s�c, dạy dỗ, động vi�n c�c gi�o hữu tại c�c họ đạo. Qua một thời gian hoạt động, th�y tỏ ra l� người nhiều khả năng, n�n Đức cha đ� truyền c�c chức nhỏ cho th�y. Sau ba năm thi h�nh việc mục vụ tại c�c gi�o họ, th�ng 9.1858, th�y Qu� đ� được l�nh chức linh mục tại nh� thờ Thủ Dầu Một. Sau một thời gian phục vụ tại c�c gi�o xứ L�i Thi�u, Gia Định v� Kiến H�a, Đức cha bổ nhiệm cha Ph�r� Qu� l�m ph� xứ C�i Mơn (Vĩnh Long).

Cha Ph�r� Qu� được tuyển chọn v�o c�nh đồng truyền gi�o trong giai đoạn đặc biệt của đất nước : Ph�p v� T�y Ban Nha đem qu�n đ�nh ph� ở Cửa H�n (Đ� Nẵng) v�o th�ng 9.1858 l�m cho vua Tự Đức c�ng th�m căm gh�t c�c gi�o sĩ nước ngo�i v� Đạo Thi�n Ch�a. Do đ�, cuộc b�ch hại ng�y c�ng khốc liệt hơn. Nhưng nhiệt t�nh truyền gi�o đ� l�m cho cha Qu� vượt thắng mọi gian khổ, đe dọa, hiểm nguy. Chỉ ba th�ng sau khi cha về C�i Mơn, qu�n l�nh bao v�y D�ng Mến Th�nh Gi� C�i Mơn để l�ng bắt gi�o sĩ, nhưng kh�ng c� vị n�o ở đ�, n�n l�nh bắt giam một tu sĩ nữ để tra tấn, khai th�c c�c chị về chỗ ở của c�c ng�i.

Nghe tin c�c nữ tu bị bắt, cha Qu� muốn nộp mạng để l�nh tha cho chị em, nhưng gi�o hữu ngăn cản v� kh�ng để cha thực hiện � định n�y. Cha vẫn ao ước sẵn s�ng hy sinh t�nh mạng để thế cho c�c chị. Cha chỉ bỏ � định n�y khi c� lệnh r� r�ng của cha bề tr�n gi�o phận Borelle H�a. Từ đ� cha cải trang th�nh thường d�n, đi thăm viếng, an ủi v� ban c�c b� t�ch cho c�c gi�o hữu.

Chặng đường khổ gi�

Đức cha bổ nhiệm cha Qu� về gi�o họ Đầu Nước ở C� Lao Gi�ng, tỉnh An Giang ng�y 27.12.1858 th� mười ng�y sau (07.01.1859) quan Tổng đốc An Giang được mật b�o c� T�y dương đạo trưởng tr� ẩn tại nh� �ng L� văn Phụng ở Đầu Nước. Quan sai 100 l�nh đến bao v�y nh� �ng Phụng. Khi l�nh gần đến l�ng, gi�o hữu tới b�o tin cho gia đ�nh �ng Phụng. Nghe tin n�y, cha Pernot Định đ� đề nghị với cha Qu� c�ng đi trốn, nhưng cha Qu� b�nh tĩnh trả lời:

"T�i l� người bản xứ chắc quan qu�n kh� nhận ra, cha cứ đi trước, t�i ở lại thu dọn đồ lễ khỏi g�y phiền h� cho chủ nh� v� gi�o họ, rồi sẽ theo sau". Sau khi cha Pernot ra khỏi th� quan qu�n ập tới. Cha Qu� chạy v�o ẩn nấp dưới s�n nh�, quan ra lệnh cho �ng Phụng phải nộp đạo trưởng T�y như đ� được mật b�o. Ong Phụng cương quyết trả lời l� kh�ng c� ai l� đạo trưởng T�y cả. Quan dọa l� nếu kh�ng tu�n lệnh th� sẽ bị đ�nh đ�n. Thấy l�nh sắp đ�nh đ�n chủ nh�, cha Qu� tự ra nhận m�nh l� đạo trường. L�nh kh�ng chịu nghe v� n�i chắc chắn l� c� t�n đạo trưởng T�y ở trong nh� n�y. Cha Qu� lại cương quyết khẳng định : "Kh�ng c� T�y dương đạo trưởng n�o ở đ�y, chỉ c� t�i l� đạo trưởng. Ai muốn theo đạo t�i sẵn s�ng chỉ dậy".

Thấy cha Qu� c�n rất trẻ, quan kh�ng tin ngay liền hỏi em nhỏ 10 tuổi, ch�u nội của �ng Phụng xem đạo trưởng l� ai. N� chỉ v�o cha Qu� v� thưa : "Bẩm, �ng n�y ạ". L�nh liền tr�i cha Qu�, �ng Phụng v� 32 gi�o hữu, rồi xiềng x�ch giải về Ch�u Đốc. Đến Ch�u Đốc, l�nh �p giải cha Qu� đến quan tổng đốc. Quan thẩm vấn cha nhiều điều v� hứa sẽ tha cho cha nếu cha tuy�n bố bỏ đạo, theo như chiếu chỉ nh� vua. nhưng cha Qu� vẫn ki�n quyết nhận m�nh l� đạo trưởng, kh�ng bao giờ bỏ đạo Thi�n Ch�a.

Lần kh�c quan n�i với cha: "Th�y l� người thanh li�m, nh�n từ, đức hạnh, tại sao lại m� theo t� đạo, h�y nghe ta m� bỏ đạo đ� đi". Cha Qu� trả lời: "Dạ, thưa quan t�i l� người giảng dạy đạo n�y, sao lại c� thể bỏ đạo cho được ? Vả nữa, đ�y l� ch�nh đạo, v� chỉ dậy điều tốt l�nh, chứ khong phải l� t� đạo như quan hiểu lầm đ�u". Quan ra lệnh tống giam cha v� sau đ� d�ng nhiều phương kế dụ dỗ đe nạt, tra tấn h�ng l�m thay đổi lập trường của cha. Nhưng cha vẫn một l�ng trung ki�n với ch�nh đạo. Sau c�ng, quan thảo bản �n trảm quyết gửi về kinh đ�. Bảy th�ng trong ngục, cha Qu� động vi�n c�c bạn t�, cử h�nh b� t�ch, nguyện ngắm v� đọc kinh M�n C�i với họ. Một gi�o hữu đến thăm cha, c� cả linh mục bản quốc cải trang để v�o giải tội v� cho cha rước Th�nh Thể.

T�nh thương với th�n mẫu

D� sống trong cảnh t� ngục, cha Qu� vẫn tưởng nhớ đến th�n mẫu của m�nh (th�n phụ đ� qua đời). Cha gởi thơ k�nh thăm v� b�o tin cho th�n mẫu biết tin m�nh sắp được ph�c tử đạo.

K� vụ th�n mẫu đ�i chữ trưởng tri
Kể từ ng�y con v�ng lệnh ra đi
L�ng l� ch� lệ rơi luồng lụy
Ngỡ tới đ�y h�nh c�ng biện sự
Một hai th�ng về viếng từ th�n
Ai ngờ rầy sớm t�ch l�a ph�n
Trời c�ng nước kh�ng hề vầy hiệp
Hễ đạo l�m t�i đua giữ lời răn dậy
Cho n�n con v�ng lệnh chỉ sai
Đ�ng xa x�i c�ch trở lại chi n�i
Miễn đặng tiếng v�ng lời chịu lụy
Khi con tới An Giang tạm nghỉ
Gặp ch�n trời mở hội khoa thi
N�n con phải liều c�ng ứng cử
Ay l� Thi�n Ch�a chi sổ nhi�n
Nhơn tất t�ng chi, nhi dĩ hỉ.
Dầu trăng tr�i g�ng c�m t� rạc
Ch�n ngục h�nh xiềng tỏa chi nề
Miễn vui l�ng cam chịu một bề
Cho trọn đạo trung thần hiếu tử
Ch� con dốc đến c�ng ơn Ch�a
Dạ con l�m b�o nghĩa mẹ cha
Xin mẫu từ chớ ch�t phiền h�
Một cam chịu cho danh cha cả s�ng.

Nay thơ,
Th�n tử B� Đa Lộc Đo�n C�ng Qu�,
Linh mục bản quốc"

Sau ba tiếng chu�ng ng�n

Ước vọng hiến d�ng trọn vẹn cuộc đời cho Thi�n Ch�a của cha Ph�r� Đo�n C�ng Qu� đ� được chấp nhận. Ng�y 30.07.1859, bản �n trảm quyết cha được gởi từ kinh đ� về đến Ch�u Đốc c�ng với bản �n �ng Emmanuel L� Văn Phụng. S�ng h�m sau (31.07), cha Qu� v� �ng Phụng hớn hở đi ra ph�p trường ở x�m Ch� V� c�ng với quan qu�n v� gi�o hữu. Người l�nh đi trước tay cầm tấm thẻ của cha Qu� v� thỉnh thoảng đọc to:

"Tự Đức thập tam, An Giang tỉnh, kỷ vị ni�n, thất nguyệt, sơ nhị nhật.
Thẻ : Đạo trưởng Đo�n C�ng Qu�, t�ng gian đạo, tụ tập đạo đồ, đạo chủng, đạo thư: Bất khẳng qu� kh�a, vi phạm quốc ph�p, luật h�nh trảm quyết". (1)

Đến nơi xử �n, hai vị chứng nh�n Ch�a Kit�: cha Qu� v� �ng Phụng, c�ng q�y xuống cầu nguyện. Sau đ�, cha Qu� giải tội cho �ng Phụng. Giờ h�nh xử đ� đến, ba tiếng chu�ng vang l�n giữa ph�p trường, l� h�nh ch�m cha Qu� ba nh�t gươm, đầu cha l�a khỏi th�n m�nh v� rơi xuống đất. Vị tử đạo gi� từ c�i đời trở về qu� hương vĩnh cửu với tuổi đời 33, sau một năm thi h�nh chức vụ linh mục. Thi h�i vị tử đạo được an t�ng tại nh� thờ Năng G�, sau được cải t�ng về chủng viện C� Lao Gi�ng năm 1959, nh�n dịp b�ch chu ni�n cuộc tử đạo.

Đức Pi� X suy t�n Ch�n Phước cho cha Ph�r� Đo�n C�ng Qu� ng�y 02.05.1909. Ng�y 19-06-1988, Đức Gioan Phaol� II suy t�n ng�i l�n bậc Hiển th�nh.