Ng�y 10 th�ng 07
Th�nh Ant�n NGUYỄN HỮU QUỲNH (NĂM)
Tr�m họ (1768 – 1840)

Vay mượn để gi�p người

"Nếu b� v� c�c con kh�ng cho t�i lấy của nh� gi�p người, t�i sẽ đi vay mượn hoặc l�m thu�, kiếm tiền gi�p họ". Đ� l� một c�u n�i đầy cương quyết nhưng ch�n th�nh của quan vệ u�, cũng l� �ng lang v� l� �ng tr�m : �ng Ant�n Nguyễn Hữu Quỳnh. C�u n�i đ� cho ch�ng t�i thấy v� hiểu về một cuộc đời 72 năm phục vụ con người để phục vụ Thi�n Ch�a.

Ant�n Nguyễn Hữu Quỳnh sinh năm 1768 tại l�ng Mỹ Hương, huyện Lệ Thủy tỉnh Quảng B�nh. Cha l� Ant�n Nguyễn Hữu Hiệp, mẹ l� Mađal�na Lộc. Theo gia phả �ng Quỳnh l� con ch�u đời 15 của đệ nhất C�ng Thần Nguyễn Tr�i (1380-1442). V� l� con thứ năm, n�n thường được gọi l� Năm Quỳnh.

Thời ni�n thiếu, cậu xin l�m đệ tử Đức Cha Labartette B�nh c� � học l�m linh mục, nhưng v� hai người anh trai cũng xin đi tu n�n gia đ�nh gọi cậu về để nối d�i t�ng đường. Năm 1800, theo việc cắt cử của l�ng x�, anh gia nhập đội qu�n của Nguyễn �nh, g�p phần chiến thắng qu�n Cảnh Thịnh v� được thăng chức Vệ U�. Đến khi đất nước đ� thống nhất (1802), Gia Long l�n ng�i, �ng thấy đời qu�n ngũ kh�ng th�ch hợp, liền xin giải ngũ. Trở về qu� nh�, �ng mua một thửa đất canh t�c v� bu�n b�n th�m để sinh sống. Đồng thời �ng d�nh nhiều giờ đọc th�m nghề thuốc, v� dần dần trở th�nh một lương y nổi tiếng khắp v�ng. Nhờ đ� kinh tế gia đ�nh ng�y c�ng kh� giả hơn.

Gia đ�nh, x� hội v� gi�o hội

Thế nhưng đối với �ng Quỳnh, t�i sản khả năng Ch�a ban cho l� để phục vụ mọi người, n�n thay v� thu t�ch cho bản th�n, �ng quan t�m phục vụ d�n ngh�o một c�ch tận t�nh. Đối với họ �ng chữa bệnh miễn ph�, săn s�c v� đ�i khi c�n tặng họ th�m tiền để l�m vốn nữa. Khi vợ con l�n tiếng kỳ k�o, �ng trả lời rằng : "T�i chưa thấy những ai hay gi�p đỡ người ngh�o kh� m� t�ng bấn bao giờ. Kinh th�nh chẳng dạy ch�ng ta phải coi họ như chi thể của Ch�a đ� sao ? Ch�a đ� cho ch�ng ta sống tất sẽ quan ph�ng cho ta đủ d�ng".

Khi c�c con kh�n lớn, �ng n�i với ch�ng : "Cha đ� nu�i dưỡng c�c con từ nhỏ, nay đ� lớn kh�n, c�c con sẽ lo tất cả cho gia đ�nh. Cha muốn để d�nh tiền b�n thuốc để chia sẻ với b� con ngh�o khổ"

L�ng thương người của �ng được biểu hiện r� rệt hơn khi l�ng �ng gặp thời kỳ dịch tả. �ng bỏ ra cả h�ng trăm quan tiền để ph�t thuốc nu�i dưỡng v� chăm s�c c�c bệnh nh�n c�ch tận tuỵ qu�n m�nh. Thế nhưng tinh thần b�c �i Kit� gi�o đ�i �ng phải đi xa hơn một bước nữa. �ng v�ng lời Đức Cha Labartette B�nh dạy gi�o l� trong hạt. Để phục vụ con người một c�ch trọn vẹn hơn cả x�c lẫn hồn, �ng Năm Quỳnh nhận lời l�ng Mỹ Hương giữ chức tr�m trưởng.

Trong thời cấm đạo c�c linh mục tu sĩ phải r�t v�o b�ng tối, vai tr� của những người như �ng rất cần thiết. Từ nay nh� �ng biến th�nh lớp gi�o l� trong hạt, th�nh nơi tiếp nhận c�c thừa sai v� gi�o sĩ. Từ nay �ng đứng ra điều khiển tổ chức mọi sinh hoạt kinh nguyện, tang lễ v� b�c �i trong v�ng. Tuổi c�ng cao, �ng c�ng sắp xếp c�ng việc một c�ch trọn vẹn v� ch�n chắn hơn, do đ� �ng c�ng được mọi người tin phục. Điều đ�ng lưu t�m l� dầu bận rộn với c�ng việc t�ng đồ, �ng vẫn kh�o l�o chăm s�c dạy dỗ con c�i sống Tin Mừng. C� g�i lớn gia nhập d�ng mến Th�nh Gi�, sau l�m b� nhất to�n thể d�ng mến Th�nh Gi� gi�o phận. Những người con kh�c cũng theo gương �ng: trung ki�n với niềm tin, v� c�ng với �ng qu�n lợi ri�ng để lo cho c�ng �ch.

Hoa quả của đức tin

Năm 1838, vua Minh Mạng ra lệnh truy n� linh mục thừa sai Candalh Kim. �ng Quỳnh th�n h�nh đưa cha l�n Kim Sen, một trang trại cũ của tổ ti�n m�nh, v� đem theo một số s�ch vở cũ, ảng tượng của xứ Mỹ Hương. Thấy �ng đi vắng l�u ng�y, quan sai l�nh đến nh� �ng kh�m x�t. Họ l�i c�c đầy tớ ra đ�nh đập tra khảo, một người sợ qu� đ� khai ra chỗ ở của chủ. Khi đ� quan định bắt lu�n b� Quỳnh v� hai c� con g�i �t, một c� 14 tuổi, một c� 10 tuổi đang ở nh�. Quan cưỡng bức ba mẹ con xuất gi�o nhưng kh�ng ai tu�n lệnh. Tức giận quan cho l�nh đ�nh v�o ch�n hai đứa b� để �p buộc bước qua Th�nh Gi�, hai c� vẫn kh�ng chịu khuất phục. Đ�m l�nh liền x�ng đến l�i k�o hai chị em bứơc qua. Dĩ nhi�n với tuổi nhỏ sức yếu, hai c� b� kh�ng thể chống cưỡng lại được, nhưng một mực hai c� b� k�u kh�c m�nh bị �p buộc, chứ l�ng lu�n lu�n t�n k�nh Th�nh Gi�. Quan kh�ng dấu được sự th�n phục tấm l�ng son sắt, v� đ� tha cho cả ba mẹ con.

Tiếp đ� qu�n l�nh đến v�y trại Kim Sen. Sau khi bắt được �ng Quỳnh v� th�u được một số s�ch đạo, họ liền �p giải �ng về Đồng Hới. Giữa đường �ng nhắn tin một người con k�n đ�o đến gặp v� hối lộ cho l�nh 50 quan tiền để đốt sổ ghi t�n những người t�n hữu trong xứ.

Tại trại giam Đồng Hới, �ng Quỳnh vui mừng v� gặp được linh mục thừa sai Borie Cao, cha Điểm, cha Khoa c�ng th�y Tự. Nhiều lần �ng cũng bị tra tấn chung với c�c vị ấy. Nhưng bao giờ �ng cũng tuy�n xưng: "Th� chết kh�ng th� chối Ch�a, d� chỉ trong gi�y l�t". C� lần quan cho l�nh l�i �ng qua Th�nh Gi�, �n liền lớn tiếng phản kh�ng rằng : "Việc n�y do quan lớn l�m, nếu c� tội l� quan phạm tội, chứ kh�ng phải t�i". C�u n�i đ� l�m quan bực m�nh truyền đ�ng g�ng giải �ng về ngục. Mấy bữa sau quan hỏi cha Cao tại sao �ng Năm lại cứng cổ đến thế. Vị thừa sai trả lời: "C�c gi�o hữu bước qua Th�nh Gi� v� họ kh�ng hiểu r� gi�o l� v� nh�t gan, c�n �ng Năm đ� am tường lẽ đạo, lại mạnh mẽ đức tin, quan lớn cưỡng b�ch mấy cũng v� �ch, chẳng c� lợi g� đ�u". Thất vọng quan gởi �n về kinh đ�. Đức Cha Cao bị �n trảm quyết (chặt đầu), hai cha Điểm, cha Khoa th� bị kết �n xử giảo ngay, c�n th�y Tự v� �ng Ant�n cũng bị xử giảo nhưng "giam hậu", nghĩa l� lệnh xử sẽ ban h�nh sau.

Thời gian tr�i qua qu� nhanh thấm tho�t �ng Quỳnh v� Th�y Tự đ� giam hai năm tr�n. Trong thời gian đ� quan sốt ruột gởi sớ về kinh ba bốn lần xin xử tử, nhưng vua Minh Mạng cứ tr� ho�n, viết thư khuy�n quan qu�n cứ từ từ ki�n nhẫn. Trong một l� thư gởi về hội Thừa Sai, cha Miche Mịch giải th�ch l� do như sau:

"�ng Ant�n quen biết nhiều c�c quan, lại từng chữa bệnh cho nhiều vị quan nữa. Rất nhiều người biết đến nh�n đức v� kiến thức của �ng n�n trọng nể. Do đ�, th�i độ của �ng c� tầm ảnh hưởng lớn trong d�n. Đối với họ, cướp được con mồi lớn như thế từ tay Đức Gi�su l� một chiến thắng lớn lao. Thế n�n chẳng lạ g� "hỏa ngục" phải t�m trăm ngh�n phương kế để d�nh lại phần thắng sắp mất".

Phần �ng Quỳnh d� đ� 72 tuổi, vẫn biểu lộ đức can đảm v� nhẫn nại đ�ng kh�m phục. Suốt ng�y �ng lo đọc kinh cầu nguyện, như mọi gi�o hữu ở ngo�i, �ng giữ chay v� y�u thương gi�p đỡ mọi người. Nghề lang y của �ng vẫn c� cơ hội d�ng đến, c� lần �ng chữa cho một vi�n quan ở Đồng Hới, v� nhất l� chữa bệnh cho c�c bạn t� đồng số phận.

Lời trăn trối sau c�ng

Thấy thời gian cũng kh�ng l�m nản l�ng �ng Quỳnh, vua Minh Mạng chấp thuận cho quan tỉnh Quảng B�nh xử giảo �ng ng�y 10-07-1840. khoảng 100 binh l�nh dẫn �ng ra ph�p trường chung với th�y Tự. Đến nơi hai vị hỏi chỗ xử Đức Cha Cao v� hai linh mục Khoa v� Điểm năm trước, rồi dừng lại đ�ng chỗ đ� m� cầu nguyện : "Lạy Ch�a xin tạ ơn Ch�a cho con được �n ph�c như c�c ng�i…" Nguyện cầu xong, ngồi xuống, �ng Quỳnh b�nh tĩnh chậm r�i h�t hết điếu thuốc được quan trao cho.

Hai người con đến từ gi�, �ng nhắc họ qua gi� biệt thấy Tự, xin th�y về b�n Ch�a nhớ khẩn cầu cho c�c con. Thế rồi �ng n�i những lời sau c�ng : "Cha gởi lời ch�o c�c chức sắc v� anh em gi�o hữu Mỹ Hương. Cầu ch�c mọi người b�nh an, trung th�nh giữ đạo. H�y y�u thương nhau v� sống đạo đức, c�c con sẽ gặp lại cha tr�n Thi�n Đường"

N�i xong �ng nằm xuống tr�n chiếu trải sẵn, �ng quỳnh giang tay ra n�i : "Xưa Ch�a cũng chịu giang tay như thế n�y để chịu đ�ng đinh". Qu�n l�nh tr�ng d�y qua cổ v� giữa tiếng thanh la vang rền. Họ mạnh tay xiết chặt hai đầu d�y, đưa người t�i trung của Đức Kit� về hưởng hạnh ph�c trường sinh.

Đức L�o XIII suy t�n �ng Ant�n Nguyễn Hữu Quỳnh l�n bậc ch�n phước ng�y 27.05.1900. Ng�y 19-06-1988, Đức Gioan Phaol� II suy t�n ng�i l�n bậc Hiển th�nh.

Ng�y nay mọi người vẫn c�n cảm k�ch với hai c�u thơ khắc tr�n bia mộ �ng Quỳnh ở xứ Kim Sen, nơi thi h�i �ng được an t�ng với tổ ti�n d�ng họ :

"Nghĩa kh� n�u cao tr�n đất nước,
Oai linh ph� hộ khắp non s�ng"