Untitled Document


	Ng�y 12 th�ng 07 Th�nh Ignati� DELGADO Y Gi�m mục d�ng Đaminh (1762-1838) Chiến sĩ truyền gi�o Với gần nửa thế kỷ hăng say trong việc truyền gi�o tại Việt Nam v� 43 năm gi�m mục cuộc đời th�nh Ignati� Y gắn liền với gi�o phận Đ�ng Đ�ng Ngo�i, nay l� năm gi�o phận Hải Ph�ng, B�i Chu, Bắc Ninh, Lạng Sơn v� Th�i B�nh. Hoạt động của ng�i trải d�i tr�n ba triều đại : Thời Cảnh Thịnh với nhiều kh� khăn từng khu vực gi�p ng�i nhận định được nhu cầu, để đến thời Gia Long ng�i ph�t triển gi�o phận Đ�ng với mức cực thịnh, đủ sức đương đầu với những cơn gi�ng tố b�ch hại thời Minh Mạng, v� đ� cũng l� m�a gặt phong ph� "c�c Th�nh tử đạo" của gi�o phận. Số linh mục bản xứ, số tu sĩ nam nữ, số gi�o d�n tăng nhanh mỗi năm đ� l� những chứng cớ h�ng hồn nhất cho ch�ng ta thấy nhiệt t�nh v� t�i l�nh đạo của ng�i. � ch�a nhiệm mầu Ignati� Y Delgado sinh ng�y 23.11.1762 tại l�ng Villafeliche, tỉnh Saragozza, miền Aragon, T�y Ban Nha. Từ thuở ni�n thiếu, Ignati� Ychịu ảnh hưởng nhiều của c�c nữ tu Xit�. Say m� đọc s�ch cậu nghiền ngẫm tối ng�y những truyện t�ch của c�c d�, hơn nữa ng�i l�ng của cậu từ n�i đồi đến đồng cỏ, đất đai đến c�y rừng đều ghi dấu những nữ tu �o trắng, con c�i th�nh Bernad� n�y. Do đ� cậu đ� nu�i ch� dấn th�n phục vụ Ch�a trong đan viện. Thế nhưng Ch�a lại an b�i c�ch kh�c. Ng�y kia c� một người bạn c� � định đi tu d�ng Đaminh rủ cậu c�ng đi, Ignati� Y liền nhận lời. Sau đ� cả hai đến g� cửa tu viện Th�nh Ph�r� tử đạo ở Cata laydud, thuộc tỉnh d�ng Aragon. Cậu v�o nh� tập khi 18 tuổi v� khấn năm 1781. đang khi theo học tại đại học Orihuela, Delgado được biết việc truyền gi�o của d�ng tại Đ�ng Nam �. Trong thư ng�y 25.06.1780, cha ch�nh Alons� Ph� ở Việt Nam b�o c�o số người v� c�ng việc, đ� xin gởi th�m nhiều nh� truyền gi�o "nh�n đức, th�ng th�i v� can đảm". Delgado thấy l�ng m�nh s�i sục � muốn truyền gi�o. Năm 1785,sau khi b�n hỏi c�c bề tr�n, th�y Delgado xin chuyển qua tỉnh d�ng Nữ Vương Rất Th�nh M�n C�i v� được gởi tới Manila Phi Luật T�n để tiếp tục học tập. Vị gi�m mục trẻ trung Năm 1787, th�y Delgado được thụ phong linh mục. Năm sau trong số 15 tu sĩ t�nh nguyện đến Việt Nam, bề tr�n chọn Delgado v� một người nữa. Thế nhưng nước Việt khi đ� đang c� nội chiến, n�n hai vị thừa sai phải lưu lạc đến Macao, đến Malacca rồi lại trở về Macao. Cuối c�ng, năm 1790 cha mới đến được đất truyền gi�o c�ng với ba thừa sai kh�c, trong đ� c� cha Henares Minh. Tuy mới tới Việt Nam, nhưng mọi người đ� nghe đồn về t�i năng v� nh�n đức của cha Delgado khi c�n ở Manila, n�n đ� qu� mean cha c�ch đặc biệt . Sau v�i th�ng học tiếng cha được cử coi s�c chủng viện hai năm. L�m cha ch�nh gi�o phận hai năm, ki�m chức đại diện coi s�c c�c cha d�ng Đaminh. Sự kh�n ngoan nh�n đức của cha được x�c nhận khi Đức Cha Alons� Ph� đệ tr�nh l�n To� Th�nh xin đặc cha l�m gi�m mục ph� c� quyền kế vị. Đức Pi� VI đ� ch�nh thức c�ng nhận trong đoản sắc ng�y 11.02.1794, nhưng m�i th�ng 09 năm sau nghi lễ tấn phong mới được cử h�nh trong niềm vui của to�n gi�o phận. Vị T�n gi�m mục khi đ� mới 33 tuổi. C�c sử gia ghi nhận Đức cha Ignat� Y đ� th�ch ứng được với miền truyền gi�o ngay từ những ng�y đầu, từ kh� hậu, ng�n ngữ đến phong tục v� những m�n ăn địa phương. Bốn năm coi chủng viện v� l�m cha ch�nh, gi�p ng�i hiểu r� về t�nh h�nh địa phương cũng như c�c gi�o sĩ. Giờ đ�y với chức vụ mới, ng�i l� vị cộng t�c đắc lực vả hữu hiệu của Đức Cha Alons� Ph� trong việc quản trị v� truyền gi�o. Th�ng 8-1798, khi vua Cảnh Thịnh ra sắc chỉ cấm đạo, triệt hạ c�c nh� thờ bắt bớ c�c thừa sai linh mục v� th�y giảng, �p buộc c�c t�n hữu bỏ đạo, Đức Cha Delgado liền viết thư lu�n lưu cho c�c g�ao sĩ thu cất c�c đồ thờ, nếu phải ẩn trốn th� đừng đi qu� xa, để c� thể tiếp tục phục vụ c�c gi�o hữu. Đặc biệt Đức Cha tin tưởng v�o sức mạnh từ trời cao khi k�u gọi c�c t�n hữu ăn chay những ng�y thứ tư, v� đọc kinh cầu c�c th�nh mỗi ng�y cầu xin ơn b�nh an. Trong b�o c�o gởi về cho tỉnh d�ng Mẹ, Đức cha viết : "…C�c gi�o sĩ phải ẩn trong hầm hố, trong rừng s�u hay tr�n đồng vắng, nhưng vẫn l�n l�t cải trang về thăm c�c gi�o hữu". Ri�ng hai vị gi�m mục vẫn tiếp tục đi thăm viếng hết xứ n�y đến xứ kh�c trong gi�o phận vẫn tiếp tục đi thăm viếng hết xứ n�y đến xứ kh�c trong gi�o phận. Một h�m Đức Cha Ph� đi kinh l� tại khu vực trấn kinh Bắc (Bắc Ninh) th� sốt r�t v� qua đời tại Lai Ổn ng�y 02.02.1799, tr�t hết g�nh nặng Gi�o phận cho Đức cha Y. trong b�i giảng lễ an t�ng. Đức Cha Y nhắc lại mẫu gương v� lời kinh vị tiền nhiệm thường đọc l� : "Lạy Ch�a xin h�y nung đốt con, cưa cắt con đừng tha thứ cho con ở đời n�y, để con được thứ tha mu�n đời". Đức Cha Y đ� nối tiếp truyền thống v� mẫu gương đ�, suốt đời chấp nhận gian khổ v� kh�ng quản ngại để phục vụ Ch�a trong tha nh�n. Kh�n ngoan v� can đảm C�ng việc Đức Cha quan t�m nhất l� đến thăm tất cả c�c họ đạo d� đường x� xa x�i trace trở đến đ�u. Từ đầu năm 1803, c�ng t�c n�y được san sẻ cho vị T�n gi�m mục Henares Minh (thụ phong ng�y 09.01.1803). L�c đ�, đường x� miền Bắc kh�ng được như b�y giờ, hai vị gi�m mục đ� phải đi h�ng ng�n c�y số đường m�n bờ đ�, phải xuy�n rừng leo n�i … thế m� kh�ng họ lẻ nhỏ nhất n�o kh�ng được c�c vị đến thăm nhiều lần. Tại mỗi nơi c�c ng�i đưa ra chỉ thị cụ thể, sửa lại những lạm dụng, trừ diệt những th�i dị đoan v� xo� bỏ tệ nạn cho vay nặng l�i. Suốt thời đại Gia Long v� những năm đầu thời Minh Mạng, tuy c�n một v�i vụ bắt bớ ở địa phương, nhưng n�i chung đ�y l� thời tương đối b�nh an nhất. Đức cha Y đ� tận dụng giai đoạn n�y để tổ chức gi�o phận vững chắc hơn. Ng�i quan t�m nhiều đến việc đ�o tạo linh mục bản xứ, củng cố chủng viện nhất l� tại Ninh Cường, Lục Thuỷ, Ti�n Chu v� Ngọc Đồng. Số linh mục chỉ 10 năm sau đ� tăng gấp đ�i (năm 1810 c� 54 linh mục T�y v� Việt). L� th�nh phần d�ng Đaminh, đức cha được sự hộ trợ t�ch cực của tỉnh d�ng Mẹ về nh�n sự trong gi�o phận, thế nhưng chủ yếu ng�i đ�o tạo linh mục triều, rồi sau khi đ� l�m linh mục, nếu ai muốn rồi mới xin chuyển qua d�ng. Ngo�i 16 cha d�ng Việt cũ, thời Đức Cha Y c� th�m 66 cha d�ng người Việt, hỗ trợ c�ng t�c mục vụ v� truyền gi�o, s�t c�nh với linh mục triều. Suốt 20 năm th�i b�nh, c�c t�n hữu được tự do tham dự kinh lễ mỗi ng�y, n�n được học hỏi về gi�o l� kỹ lượng hơn v� sống đạo tốt hơn. Nhiều nơi tổ chức ghi lễ c�ng khai v� long trọng, l�i cuốn c�c anh em lương d�n đến dự rồi t�m hiểu v� bỏ những th�nh kiến nghi kỵ với đạo. Th� dụ trước đ�y họ thường tr�ch người theo đạo l� bỏ cha mẹ tổ ti�n, nay mới hiểu được trong đạo c� những ghi lễ ch�n cất, giỗ chạp cũng trang nghi�m v� đầy � nghĩa. Dần dần số người xin theo đạo ng�y c�ng đ�ng. Chỉ trong 10 năm c� hơn 10.000 người lớn xin rửa tội. Con số 114.000 t�n hữu khi Đức Cha Y nhận quyền gi�o phận đ� tăng l�n 160.000 v�o năm 1815, với gần 800 họ đạo. � thức tr�ch nhiệm m�nh đối với tiền nh�n, đức cha cho ủy nhiệm một số người v� đ�ch th�n điều h�nh việc nghi�n cứu cuộc đời sự nghiệp hai linh mục tử đạo tại H� Nội năm 1773 l� cha Casta�eda Gia v� Vinh Sơn Li�m. Năm 1818, Đức Cha ho�n tất hồ sơ xin phong th�nh gởi về R�ma. Những năm đầu thời Minh Mạng, �n dịch ho�nh h�nh khắp nơi, c� tỉnh chết h�ng chục ng�n người, kinh tế kiệt quệ, mọi người khiếp sợ, lương d�n cũng như gi�o hữu chạy v�o nh� thờ xin nước th�nh, nh� vua kh�ng d�m ra khỏi cung điện. Tiếp đến l� mất m�a hạn h�n v� đ�i khổ… Nh�n cơ hội n�y Đức Cha Y cổ động c�c thừa sai v� t�n hữu thể hiện long b�c �i, săn s�c c�c bệnh nh�n cứu trợ người t�ng thiếu… khiến mọi người k�nh nể. Gi�ng tố mở m�n Những chiếu chỉ cấm đạo 1825 v� 1833 kh�ng được thi h�nh triệt để ở gi�o phận Đ�ng Đ�ng Ngo�i, c�c quan c� thiện cảm với đạo, lại ph� L� hơn ph� Nguyễn, n�n b�o c�o với vua cho c� h�nh thức. Bất ngờ ng�y 17.04.1838, th�y Vũ Văn L�n, th�y giảng của cha Vi�n, về t�a gi�m mục l�nh dầu th�nh, mang theo s�u l� thư (cho hai Đức cha, hai linh mục thừa sai v� hai linh mục người Việt), bị ph�t hiện v� bị bắt. Tổng Đốc Trịnh Quang Khanh h� hửng đưa s�u l� thư về khoe với vua. Tuần phủ Hưng Y�n liền bị c�ch chức, Trịnh Quang Khanh bị triều về kinh khiển tr�ch. Tướng L� Văn Đức dẫn th�m hai ng�n l�nh kinh đ� ra hỗ trợ việc bắt đạo, b�o tố bắt đầu b�ng l�n tr�n đất Nam Định. Nhiều mật th�m đ� ph�i đi len lỏi khắp nơi. Hai chủng viện Ninh Cường, Lục Thủy v� nhiều nh� chung nh� phước tự rỡ xuống để tr�nh sự d�m ng�, c�c chủng sinh phải giải t�n, c�c nữ tu phải trở về gia đ�nh, gi�o hữu phải tự t�m chỗ ẩn. Hai Đức Cha v� hai thừa sai đến n�u th�n tại l�ng Ki�n Lao. Con đường Thập Gi� Ki�n Lao l� một l�ng lớn, nguy�n số t�n hữu cũng l�n đến 5.000 người. C�c kỳ mục trong xứ thu xếp cho hai Đức cha v� hai thừa sai ở bốn nh� kh�c nhau. Gần chỗ Đức cha Ignati� Y trốn c� th�y đồ Hy, c�c kỳ mục cẩn thận đến điều đ�nh xin �ng tạm thời dời chỗ dạy học. Thấy lạ th�y đồ gạn hỏi c�c học sinh v� biết được c� người �u Ch�u n�p, liền đi b�o với c�c quan. Ng�y 27.05.1838, khoảng 200 l�nh đến bao v�y l�ng Ki�n Lao dưới sự chỉ huy của quan L� văn Thế. Họ kiểm tra qua loa rồi bỏ đi. C�c thừa sai tưởng y�n ổn n�n sinh hoạt b�nh thường. Kh�ng ngờ ngay s�ng h�m sau, qu�n l�nh trở lại v� bao v�y đ�ng nh� c�c ng�i đang ở ẩn. Cha Jimen� L�m v� cha Hermosilla Vong nhanh ch�n tr� trộn v�o đ�m đ�ng chạy tho�t. Đức Cha Henares Minh được đưa đi trốn ở nh� kh�c (một tuần sau mới bị bắt). C�n Đức cha Y đ� 76 tuổi, được anh em t�n hữu khi�ng đi tr�n v�ng bị l�nh nhận ra, đuổi theo v� bắt tại chỗ. Họ tr�i Đức Cha nằm trong v�ng v� c�ng về đ�nh l�ng, vừa đi vừa reo h� mừng rỡ, qu�n cả việc bắt c�c thừa sai c�n lại. Vi�n quan hỏi Đức cha "�ng từ đ�u đến?". Ng�i đ�p : "T�i ở nơi kh�c mới đến l�ng n�y, họ chẳng li�n hệ g� đến t�i". Quan n�i : "�ng đ� bị bắt, �ng c� thể tự vẫn như những người dũng cảm kh�c thường l�m". Đức Cha trả lời : "Ch�ng t�i kh�ng được tự vẫn, v� đ� l� trọng tội. Nhưng nếu v� đạo, quan truyền giết t�i th� t�i hết sức vui mừng". Chiều đến, đức cha được đưa về phủ Xu�n Trường. Đ�m đ� quan L� Văn Thế truyền nhốt Đức Cha v�o cũi gỗ, bốn ph�a c� c�c h�ng song như cũi giam th� dữ, c�c song gỗ được đ�ng liền s�t với nhau kh�ng thể th� tay ra ngo�i, tr�n n�c �ng cho trổ một cửa nhỏ để đưa cơm nước cho t� nh�n. Chiếc cũi thấp t�, khiến người bị giam kh�ng bao giờ đứng thẳng được, đ� sẽ l� căn nh� của đức cha từ nay cho đến chết. Về phần Tổng Đốc Trịnh Quang Khanh, khi nghe tin liền gởi 100 l�nh đến hỗ trợ, �p giải tử phủ về tỉnh Nam Định 11 giờ trưa, ng�y 30.05, tất cả c�c quan tỉnh c�ng 2000 l�nh đ�n chờ "con mồi vĩ đại" mới bắt được. Cờ x� rợp trời, trống c�i trống con, chi�ng la vang dội… thế l� họ v� t�nh đ�n rước người anh h�ng đức tin với nghi thức một qu�n vương. C�n vị anh h�ng, ng�i quỳ gối cầu nguyện trong cũi, tay kh�ng rời cuốn s�ch vẫn đem theo từ l�c bị bắt, c� lẽ l� cuốn s�ch nguyện. Kh�ng thể kể cho xiết những nỗi khốn cực đức cha phải chịu suốt 43 ng�y bị giam trong cũi. Ăn uống th� thiếu thốn, rồi những buổi tra hỏi, những lời sỉ nhục chửi bới, c� người c�n nhổ nước miếng v�o mặt. Sau những buổi hỏi cung, qu�n l�nh khi�ng cũi ra bỏ ở cửa T�y của th�nh. M�nh ng�i l�c n�o cũng nhễ nh�i mồ h�i dưới sức n�ng mặt trời hoặc lạnh c�ng v� sương đ�m lạnh lẽo. Thế nhưng ngo�i những lời khai về l� lịch bản th�n, đức cha kh�ng tiết lộ một người n�o hay một v�ng n�o li�n hệ. Thỉnh thoảng đức cha lại n�i với quan v� l�nh rằng : "C�c ng�i chưa biết về đạo Ch�a Gi�su, nếu c�c ng�i biết, hẳn c�c ng�i sẽ theo đạo". Ng�y 14.06, Trịnh Quang Khanh gởi bản �n về ho�ng cung, nhưng vua Minh mạng kh�ng ch�u ph�, v� vua muốn vị thừa sai nhận tội "l�m mật th�m". Dĩ nhi�n ng�i kh�ng thể nhận điều vu c�o ấy được. Một h�m ng�i n�i với quan : "T�i ở An Nam đ� 48 năm, t�i c� giấy tờ của Ti�n Đế (Gia Long) cho ph�p giảng đạo. Xin quan cứ dẫn t�i về triều đ�nh, nếu vua muốn nướng thịt t�i m� ăn th� t�i cũng chịu…Xin đừng để l�u kẻo qu�n l�nh tr�ng coi vất vả l�m g�". Dẫn đến vinh quang �n xử lần thứ hai gởi v�o kinh được vua ch�u ph� ngay, nhưng bản �n chưa kịp về đến nam Định th� đức cha đ�ng k�nh đ� từ trần. Với tuổi gi� 76, cộng với sức yếu v� bệnh tật, một th�ng rưỡi trong cũi đ� l�m đức cha kiệt lực v� an nghỉ trong Ch�a ng�y 12.07.1838, sau 43 năm l�m Gi�m Mục. Qu�n l�nh thấm dầu v�o vải, quấn quanh ng�n ch�n, đốt thử xem chết thật chưa, rồi b�o cho quan tổng đốc hay. Quan quyết định : "Cứ thi h�nh mọi sự như �n đ� đề ra, để mọi người biết tội y nặng nề dường n�o." Qu�n l�nh liền khi�ng cũi đức cha ra ph�p trường Bảy Mẫu, đưa thi thể ra ngo�i, rồi ch�m đầu trước sự hiện diện của quan gi�m s�t v� một v�i t�n hữu. Thi h�i vị tử đạo được c�c t�n hữu đem về an t�ng tại nh� thờ một th�nh đường đ� bị ph� hủy ở B�i Chu. Thủ cấp đức cha được treo nơi c�ng cộng ba ng�y, rồi n�m xuống s�ng Vị Ho�ng. Hơn ba th�ng sau một người đ�nh c� vớt được, đưa về an t�ng chung với thi h�i của ng�i. Ng�y 27.05.1900 Đức L�o XIII suy t�n vị gi�m mục d�ng thuyết gi�o Ignati� Y l�n bậc ch�n phước. Ng�y 19-06-1988, Đức Gioan Phaol� II suy t�n ng�i l�n h�ng Hiển th�nh.

Ng�y 12 th�ng 07
Th�nh Ignati� DELGADO Y
Gi�m mục d�ng Đaminh (1762-1838)

Chiến sĩ truyền gi�o

Với gần nửa thế kỷ hăng say trong việc truyền gi�o tại Việt Nam v� 43 năm gi�m mục cuộc đời th�nh Ignati� Y gắn liền với gi�o phận Đ�ng Đ�ng Ngo�i, nay l� năm gi�o phận Hải Ph�ng, B�i Chu, Bắc Ninh, Lạng Sơn v� Th�i B�nh. Hoạt động của ng�i trải d�i tr�n ba triều đại : Thời Cảnh Thịnh với nhiều kh� khăn từng khu vực gi�p ng�i nhận định được nhu cầu, để đến thời Gia Long ng�i ph�t triển gi�o phận Đ�ng với mức cực thịnh, đủ sức đương đầu với những cơn gi�ng tố b�ch hại thời Minh Mạng, v� đ� cũng l� m�a gặt phong ph� "c�c Th�nh tử đạo" của gi�o phận. Số linh mục bản xứ, số tu sĩ nam nữ, số gi�o d�n tăng nhanh mỗi năm đ� l� những chứng cớ h�ng hồn nhất cho ch�ng ta thấy nhiệt t�nh v� t�i l�nh đạo của ng�i.

� ch�a nhiệm mầu

Ignati� Y Delgado sinh ng�y 23.11.1762 tại l�ng Villafeliche, tỉnh Saragozza, miền Aragon, T�y Ban Nha. Từ thuở ni�n thiếu, Ignati� Ychịu ảnh hưởng nhiều của c�c nữ tu Xit�. Say m� đọc s�ch cậu nghiền ngẫm tối ng�y những truyện t�ch của c�c d�, hơn nữa ng�i l�ng của cậu từ n�i đồi đến đồng cỏ, đất đai đến c�y rừng đều ghi dấu những nữ tu �o trắng, con c�i th�nh Bernad� n�y. Do đ� cậu đ� nu�i ch� dấn th�n phục vụ Ch�a trong đan viện.

Thế nhưng Ch�a lại an b�i c�ch kh�c. Ng�y kia c� một người bạn c� � định đi tu d�ng Đaminh rủ cậu c�ng đi, Ignati� Y liền nhận lời. Sau đ� cả hai đến g� cửa tu viện Th�nh Ph�r� tử đạo ở Cata laydud, thuộc tỉnh d�ng Aragon. Cậu v�o nh� tập khi 18 tuổi v� khấn năm 1781. đang khi theo học tại đại học Orihuela, Delgado được biết việc truyền gi�o của d�ng tại Đ�ng Nam �. Trong thư ng�y 25.06.1780, cha ch�nh Alons� Ph� ở Việt Nam b�o c�o số người v� c�ng việc, đ� xin gởi th�m nhiều nh� truyền gi�o "nh�n đức, th�ng th�i v� can đảm". Delgado thấy l�ng m�nh s�i sục � muốn truyền gi�o. Năm 1785,sau khi b�n hỏi c�c bề tr�n, th�y Delgado xin chuyển qua tỉnh d�ng Nữ Vương Rất Th�nh M�n C�i v� được gởi tới Manila Phi Luật T�n để tiếp tục học tập.

Vị gi�m mục trẻ trung

Năm 1787, th�y Delgado được thụ phong linh mục. Năm sau trong số 15 tu sĩ t�nh nguyện đến Việt Nam, bề tr�n chọn Delgado v� một người nữa. Thế nhưng nước Việt khi đ� đang c� nội chiến, n�n hai vị thừa sai phải lưu lạc đến Macao, đến Malacca rồi lại trở về Macao. Cuối c�ng, năm 1790 cha mới đến được đất truyền gi�o c�ng với ba thừa sai kh�c, trong đ� c� cha Henares Minh.

Tuy mới tới Việt Nam, nhưng mọi người đ� nghe đồn về t�i năng v� nh�n đức của cha Delgado khi c�n ở Manila, n�n đ� qu� mean cha c�ch đặc biệt . Sau v�i th�ng học tiếng cha được cử coi s�c chủng viện hai năm. L�m cha ch�nh gi�o phận hai năm, ki�m chức đại diện coi s�c c�c cha d�ng Đaminh. Sự kh�n ngoan nh�n đức của cha được x�c nhận khi Đức Cha Alons� Ph� đệ tr�nh l�n To� Th�nh xin đặc cha l�m gi�m mục ph� c� quyền kế vị. Đức Pi� VI đ� ch�nh thức c�ng nhận trong đoản sắc ng�y 11.02.1794, nhưng m�i th�ng 09 năm sau nghi lễ tấn phong mới được cử h�nh trong niềm vui của to�n gi�o phận. Vị T�n gi�m mục khi đ� mới 33 tuổi.

C�c sử gia ghi nhận Đức cha Ignat� Y đ� th�ch ứng được với miền truyền gi�o ngay từ những ng�y đầu, từ kh� hậu, ng�n ngữ đến phong tục v� những m�n ăn địa phương. Bốn năm coi chủng viện v� l�m cha ch�nh, gi�p ng�i hiểu r� về t�nh h�nh địa phương cũng như c�c gi�o sĩ. Giờ đ�y với chức vụ mới, ng�i l� vị cộng t�c đắc lực vả hữu hiệu của Đức Cha Alons� Ph� trong việc quản trị v� truyền gi�o. Th�ng 8-1798, khi vua Cảnh Thịnh ra sắc chỉ cấm đạo, triệt hạ c�c nh� thờ bắt bớ c�c thừa sai linh mục v� th�y giảng, �p buộc c�c t�n hữu bỏ đạo, Đức Cha Delgado liền viết thư lu�n lưu cho c�c g�ao sĩ thu cất c�c đồ thờ, nếu phải ẩn trốn th� đừng đi qu� xa, để c� thể tiếp tục phục vụ c�c gi�o hữu. Đặc biệt Đức Cha tin tưởng v�o sức mạnh từ trời cao khi k�u gọi c�c t�n hữu ăn chay những ng�y thứ tư, v� đọc kinh cầu c�c th�nh mỗi ng�y cầu xin ơn b�nh an.

Trong b�o c�o gởi về cho tỉnh d�ng Mẹ, Đức cha viết : "…C�c gi�o sĩ phải ẩn trong hầm hố, trong rừng s�u hay tr�n đồng vắng, nhưng vẫn l�n l�t cải trang về thăm c�c gi�o hữu". Ri�ng hai vị gi�m mục vẫn tiếp tục đi thăm viếng hết xứ n�y đến xứ kh�c trong gi�o phận vẫn tiếp tục đi thăm viếng hết xứ n�y đến xứ kh�c trong gi�o phận. Một h�m Đức Cha Ph� đi kinh l� tại khu vực trấn kinh Bắc (Bắc Ninh) th� sốt r�t v� qua đời tại Lai Ổn ng�y 02.02.1799, tr�t hết g�nh nặng Gi�o phận cho Đức cha Y. trong b�i giảng lễ an t�ng. Đức Cha Y nhắc lại mẫu gương v� lời kinh vị tiền nhiệm thường đọc l� : "Lạy Ch�a xin h�y nung đốt con, cưa cắt con đừng tha thứ cho con ở đời n�y, để con được thứ tha mu�n đời". Đức Cha Y đ� nối tiếp truyền thống v� mẫu gương đ�, suốt đời chấp nhận gian khổ v� kh�ng quản ngại để phục vụ Ch�a trong tha nh�n.

Kh�n ngoan v� can đảm

C�ng việc Đức Cha quan t�m nhất l� đến thăm tất cả c�c họ đạo d� đường x� xa x�i trace trở đến đ�u. Từ đầu năm 1803, c�ng t�c n�y được san sẻ cho vị T�n gi�m mục Henares Minh (thụ phong ng�y 09.01.1803). L�c đ�, đường x� miền Bắc kh�ng được như b�y giờ, hai vị gi�m mục đ� phải đi h�ng ng�n c�y số đường m�n bờ đ�, phải xuy�n rừng leo n�i … thế m� kh�ng họ lẻ nhỏ nhất n�o kh�ng được c�c vị đến thăm nhiều lần. Tại mỗi nơi c�c ng�i đưa ra chỉ thị cụ thể, sửa lại những lạm dụng, trừ diệt những th�i dị đoan v� xo� bỏ tệ nạn cho vay nặng l�i.

Suốt thời đại Gia Long v� những năm đầu thời Minh Mạng, tuy c�n một v�i vụ bắt bớ ở địa phương, nhưng n�i chung đ�y l� thời tương đối b�nh an nhất. Đức cha Y đ� tận dụng giai đoạn n�y để tổ chức gi�o phận vững chắc hơn. Ng�i quan t�m nhiều đến việc đ�o tạo linh mục bản xứ, củng cố chủng viện nhất l� tại Ninh Cường, Lục Thuỷ, Ti�n Chu v� Ngọc Đồng. Số linh mục chỉ 10 năm sau đ� tăng gấp đ�i (năm 1810 c� 54 linh mục T�y v� Việt). L� th�nh phần d�ng Đaminh, đức cha được sự hộ trợ t�ch cực của tỉnh d�ng Mẹ về nh�n sự trong gi�o phận, thế nhưng chủ yếu ng�i đ�o tạo linh mục triều, rồi sau khi đ� l�m linh mục, nếu ai muốn rồi mới xin chuyển qua d�ng. Ngo�i 16 cha d�ng Việt cũ, thời Đức Cha Y c� th�m 66 cha d�ng người Việt, hỗ trợ c�ng t�c mục vụ v� truyền gi�o, s�t c�nh với linh mục triều.

Suốt 20 năm th�i b�nh, c�c t�n hữu được tự do tham dự kinh lễ mỗi ng�y, n�n được học hỏi về gi�o l� kỹ lượng hơn v� sống đạo tốt hơn. Nhiều nơi tổ chức ghi lễ c�ng khai v� long trọng, l�i cuốn c�c anh em lương d�n đến dự rồi t�m hiểu v� bỏ những th�nh kiến nghi kỵ với đạo. Th� dụ trước đ�y họ thường tr�ch người theo đạo l� bỏ cha mẹ tổ ti�n, nay mới hiểu được trong đạo c� những ghi lễ ch�n cất, giỗ chạp cũng trang nghi�m v� đầy � nghĩa. Dần dần số người xin theo đạo ng�y c�ng đ�ng. Chỉ trong 10 năm c� hơn 10.000 người lớn xin rửa tội. Con số 114.000 t�n hữu khi Đức Cha Y nhận quyền gi�o phận đ� tăng l�n 160.000 v�o năm 1815, với gần 800 họ đạo.

� thức tr�ch nhiệm m�nh đối với tiền nh�n, đức cha cho ủy nhiệm một số người v� đ�ch th�n điều h�nh việc nghi�n cứu cuộc đời sự nghiệp hai linh mục tử đạo tại H� Nội năm 1773 l� cha Casta�eda Gia v� Vinh Sơn Li�m. Năm 1818, Đức Cha ho�n tất hồ sơ xin phong th�nh gởi về R�ma.

Những năm đầu thời Minh Mạng, �n dịch ho�nh h�nh khắp nơi, c� tỉnh chết h�ng chục ng�n người, kinh tế kiệt quệ, mọi người khiếp sợ, lương d�n cũng như gi�o hữu chạy v�o nh� thờ xin nước th�nh, nh� vua kh�ng d�m ra khỏi cung điện. Tiếp đến l� mất m�a hạn h�n v� đ�i khổ… Nh�n cơ hội n�y Đức Cha Y cổ động c�c thừa sai v� t�n hữu thể hiện long b�c �i, săn s�c c�c bệnh nh�n cứu trợ người t�ng thiếu… khiến mọi người k�nh nể.

Gi�ng tố mở m�n

Những chiếu chỉ cấm đạo 1825 v� 1833 kh�ng được thi h�nh triệt để ở gi�o phận Đ�ng Đ�ng Ngo�i, c�c quan c� thiện cảm với đạo, lại ph� L� hơn ph� Nguyễn, n�n b�o c�o với vua cho c� h�nh thức. Bất ngờ ng�y 17.04.1838, th�y Vũ Văn L�n, th�y giảng của cha Vi�n, về t�a gi�m mục l�nh dầu th�nh, mang theo s�u l� thư (cho hai Đức cha, hai linh mục thừa sai v� hai linh mục người Việt), bị ph�t hiện v� bị bắt. Tổng Đốc Trịnh Quang Khanh h� hửng đưa s�u l� thư về khoe với vua. Tuần phủ Hưng Y�n liền bị c�ch chức, Trịnh Quang Khanh bị triều về kinh khiển tr�ch. Tướng L� Văn Đức dẫn th�m hai ng�n l�nh kinh đ� ra hỗ trợ việc bắt đạo, b�o tố bắt đầu b�ng l�n tr�n đất Nam Định. Nhiều mật th�m đ� ph�i đi len lỏi khắp nơi. Hai chủng viện Ninh Cường, Lục Thủy v� nhiều nh� chung nh� phước tự rỡ xuống để tr�nh sự d�m ng�, c�c chủng sinh phải giải t�n, c�c nữ tu phải trở về gia đ�nh, gi�o hữu phải tự t�m chỗ ẩn. Hai Đức Cha v� hai thừa sai đến n�u th�n tại l�ng Ki�n Lao.

Con đường Thập Gi�

Ki�n Lao l� một l�ng lớn, nguy�n số t�n hữu cũng l�n đến 5.000 người. C�c kỳ mục trong xứ thu xếp cho hai Đức cha v� hai thừa sai ở bốn nh� kh�c nhau. Gần chỗ Đức cha Ignati� Y trốn c� th�y đồ Hy, c�c kỳ mục cẩn thận đến điều đ�nh xin �ng tạm thời dời chỗ dạy học. Thấy lạ th�y đồ gạn hỏi c�c học sinh v� biết được c� người �u Ch�u n�p, liền đi b�o với c�c quan. Ng�y 27.05.1838, khoảng 200 l�nh đến bao v�y l�ng Ki�n Lao dưới sự chỉ huy của quan L� văn Thế. Họ kiểm tra qua loa rồi bỏ đi. C�c thừa sai tưởng y�n ổn n�n sinh hoạt b�nh thường. Kh�ng ngờ ngay s�ng h�m sau, qu�n l�nh trở lại v� bao v�y đ�ng nh� c�c ng�i đang ở ẩn.

Cha Jimen� L�m v� cha Hermosilla Vong nhanh ch�n tr� trộn v�o đ�m đ�ng chạy tho�t. Đức Cha Henares Minh được đưa đi trốn ở nh� kh�c (một tuần sau mới bị bắt). C�n Đức cha Y đ� 76 tuổi, được anh em t�n hữu khi�ng đi tr�n v�ng bị l�nh nhận ra, đuổi theo v� bắt tại chỗ. Họ tr�i Đức Cha nằm trong v�ng v� c�ng về đ�nh l�ng, vừa đi vừa reo h� mừng rỡ, qu�n cả việc bắt c�c thừa sai c�n lại.

Vi�n quan hỏi Đức cha "�ng từ đ�u đến?". Ng�i đ�p : "T�i ở nơi kh�c mới đến l�ng n�y, họ chẳng li�n hệ g� đến t�i". Quan n�i : "�ng đ� bị bắt, �ng c� thể tự vẫn như những người dũng cảm kh�c thường l�m". Đức Cha trả lời : "Ch�ng t�i kh�ng được tự vẫn, v� đ� l� trọng tội. Nhưng nếu v� đạo, quan truyền giết t�i th� t�i hết sức vui mừng".

Chiều đến, đức cha được đưa về phủ Xu�n Trường. Đ�m đ� quan L� Văn Thế truyền nhốt Đức Cha v�o cũi gỗ, bốn ph�a c� c�c h�ng song như cũi giam th� dữ, c�c song gỗ được đ�ng liền s�t với nhau kh�ng thể th� tay ra ngo�i, tr�n n�c �ng cho trổ một cửa nhỏ để đưa cơm nước cho t� nh�n. Chiếc cũi thấp t�, khiến người bị giam kh�ng bao giờ đứng thẳng được, đ� sẽ l� căn nh� của đức cha từ nay cho đến chết.

Về phần Tổng Đốc Trịnh Quang Khanh, khi nghe tin liền gởi 100 l�nh đến hỗ trợ, �p giải tử phủ về tỉnh Nam Định 11 giờ trưa, ng�y 30.05, tất cả c�c quan tỉnh c�ng 2000 l�nh đ�n chờ "con mồi vĩ đại" mới bắt được. Cờ x� rợp trời, trống c�i trống con, chi�ng la vang dội… thế l� họ v� t�nh đ�n rước người anh h�ng đức tin với nghi thức một qu�n vương. C�n vị anh h�ng, ng�i quỳ gối cầu nguyện trong cũi, tay kh�ng rời cuốn s�ch vẫn đem theo từ l�c bị bắt, c� lẽ l� cuốn s�ch nguyện.

Kh�ng thể kể cho xiết những nỗi khốn cực đức cha phải chịu suốt 43 ng�y bị giam trong cũi. Ăn uống th� thiếu thốn, rồi những buổi tra hỏi, những lời sỉ nhục chửi bới, c� người c�n nhổ nước miếng v�o mặt. Sau những buổi hỏi cung, qu�n l�nh khi�ng cũi ra bỏ ở cửa T�y của th�nh. M�nh ng�i l�c n�o cũng nhễ nh�i mồ h�i dưới sức n�ng mặt trời hoặc lạnh c�ng v� sương đ�m lạnh lẽo. Thế nhưng ngo�i những lời khai về l� lịch bản th�n, đức cha kh�ng tiết lộ một người n�o hay một v�ng n�o li�n hệ.

Thỉnh thoảng đức cha lại n�i với quan v� l�nh rằng : "C�c ng�i chưa biết về đạo Ch�a Gi�su, nếu c�c ng�i biết, hẳn c�c ng�i sẽ theo đạo".

Ng�y 14.06, Trịnh Quang Khanh gởi bản �n về ho�ng cung, nhưng vua Minh mạng kh�ng ch�u ph�, v� vua muốn vị thừa sai nhận tội "l�m mật th�m". Dĩ nhi�n ng�i kh�ng thể nhận điều vu c�o ấy được. Một h�m ng�i n�i với quan : "T�i ở An Nam đ� 48 năm, t�i c� giấy tờ của Ti�n Đế (Gia Long) cho ph�p giảng đạo. Xin quan cứ dẫn t�i về triều đ�nh, nếu vua muốn nướng thịt t�i m� ăn th� t�i cũng chịu…Xin đừng để l�u kẻo qu�n l�nh tr�ng coi vất vả l�m g�".

Dẫn đến vinh quang

�n xử lần thứ hai gởi v�o kinh được vua ch�u ph� ngay, nhưng bản �n chưa kịp về đến nam Định th� đức cha đ�ng k�nh đ� từ trần. Với tuổi gi� 76, cộng với sức yếu v� bệnh tật, một th�ng rưỡi trong cũi đ� l�m đức cha kiệt lực v� an nghỉ trong Ch�a ng�y 12.07.1838, sau 43 năm l�m Gi�m Mục. Qu�n l�nh thấm dầu v�o vải, quấn quanh ng�n ch�n, đốt thử xem chết thật chưa, rồi b�o cho quan tổng đốc hay. Quan quyết định : "Cứ thi h�nh mọi sự như �n đ� đề ra, để mọi người biết tội y nặng nề dường n�o."

Qu�n l�nh liền khi�ng cũi đức cha ra ph�p trường Bảy Mẫu, đưa thi thể ra ngo�i, rồi ch�m đầu trước sự hiện diện của quan gi�m s�t v� một v�i t�n hữu. Thi h�i vị tử đạo được c�c t�n hữu đem về an t�ng tại nh� thờ một th�nh đường đ� bị ph� hủy ở B�i Chu. Thủ cấp đức cha được treo nơi c�ng cộng ba ng�y, rồi n�m xuống s�ng Vị Ho�ng. Hơn ba th�ng sau một người đ�nh c� vớt được, đưa về an t�ng chung với thi h�i của ng�i.

Ng�y 27.05.1900 Đức L�o XIII suy t�n vị gi�m mục d�ng thuyết gi�o Ignati� Y l�n bậc ch�n phước. Ng�y 19-06-1988, Đức Gioan Phaol� II suy t�n ng�i l�n h�ng Hiển th�nh.