Untitled Document


	Ng�y 26 th�ng 06 Th�nh Đaminh HENARES MINH (XU�N) Gi�m mục d�ng Đaminh - (1765 – 1838) Lời kinh v� ước vọng Lạy Ch�a Gi�su rất dịu hiền l� cha của l�ng con. Xin Ch�a v� cuộc tử nạn th�nh, v� c�ng nghiệp v� lời Đức Mẹ chuyển cầu, xin đo�i thương đến b�c của con, Đưc Gi�m mục Đaminh. Xin g�n giữ b�c khỏ mọi sự dữ. Xin cho b�c y�u Ch�a thiết tha, trung th�nh phục vụ Ch�a suốt cuộc đời. V� nếu cần để t�n vinh v� l�m hiển danh Ch�a hơn, xin cho bac được ph�c đổ m�u m�nh v� hiến d�ng mạng sống cho t�nh y�u Ch�a để l�m chứng cho đức tin. Amen"(1). Đ� l� lời kinh m� Đức Cha Minh từ miền truyền gi�o Việt Nam đ� soạn gửi về qu� nh� cho ch�u mới năm tuổi đọc cầu cho b�c. C� b� đ� d�ng lời nguyện đ� hằng ng�y, d� em biết rất �t về người b�c m�nh. Khi b� con lối x�m hởi em về �ng b�c gi�m mục, em chỉ biết thưa : "B�c t�n Đaminh, tu d�ng Đaminh, đang truyền gi�o ở xa, thật xa, nơi m� người ta đang t�n s�t c�c Kit� Hữu". V� ch�a đ� nhận lời khẩn xin tha thiết của hai b�c ch�u tại hai phương trời xa xăm đ�. Theo tiếng gọi truyền gi�o. Đaminh Henares sinh ng�y 19.12.1765 tại l�ng Baena, gi�o phận Cordoda, nước T�y Ban Nha. Một v�i năm sau, gia đ�nh dọn về Granada, nơi cậu đ� lớn l�n v� theo học c�c lớp phổ th�ng, c�c phụ huynh thường nhắc đến cậu như một mẫu gương cho con c�i m�nh. C�n bản th�n cậu, c�ng ng�y c�ng s�i sục trong l�ng tiếng Ch�a k�u gọi v�o đời sống tu tr�. Năm 16 tuổi, Henares xin nhập d�ng tu Đaminh ở tỉnh Granada. Nhưng m�i đến ng�y 30.08.1783, cậu mới được l�nh tu phục d�ng tại tu viện Guadix (18 tuổi), năm sau th� tuy�n khấn v� theo học triết học. Ngay từ ni�n kh�a đầu, th�y Henares đ� tỏ ra l� một sinh vi�n xuất sắc, n�n cuối năm đ�, khi th�y xin ph�p chuyển qua tỉnh d�ng Rất Th�nh M�n C�i để được truyền gi�o ở Việt Nam, c�c bề tr�n đều tiếc nhớ. Th�y Đaminh đ� nhận ra tiếng Ch�a k�u mời qua lời cổ động khẩn thiết của Đức cha Obelar Kh�m, gi�o phận Đ�ng đ�ng Ngo�i : Đ� 15 năm gi�o phận chưa th�m được một thừa sai n�o cả. Thế l� th�y Henares liền tham gia một nh�m tu sĩ trẻ l�n đường đến Phi Luật T�n dưới sự dẫn dắt của tu sĩ Delgado. Kể từ nay cuộc đời hai vị gắn liền với nhau c�ch khăng kh�t. Sau hơn một năm l�nh đ�nh tr�n biển cả, vượt Đại T�y Dương v� Th�i B�nh Dương, ph�i đo�n đ� cập bến Manila ng�y 09.07.1786. tại đ�y th�y Henares vừa tiếp tục học thần học, vừa dạy văn chương cho học sinh trường Santo Tomas. Ng�y 20.09.1789 th�y thụ phong linh mục v� được gửi đi truyền gi�o tại Bắc Việt. Khi đến Macao, cha Henares gặp lại linh mục Delgado đ� khởi h�nh trước một năm nhưng vẫn chưa tới Việt Nam. Hai cha c�ng với hai thừa sai kh�c l� Vidal v� Gatillepa, cả bốn vị đ� v�o l�nh thổ gi�o phận Đ�ng Đ�ng Ngo�i ng�y 29.10.1790, trong niềm h�n hoan của cả gi�o phận, v� khi đ� chỉ c�n ba vị thừa sai, m� tất cả đều đ� cao ni�n. Ri�ng cha Henares Minh, với tuổi trẻ 25, cha học tiếng Việt rất nhanh ch�ng. Sau s�u th�ng, cha đ� được trao ph� việc coi s�c chủng viện Ti�n Chu. Trong nhiều năm, cha ki�n tr� dạy c�c chủng sinh học tiếng Latinh v� gi�p họ r�n luyện c�c nh�n đức. Từ năm 1789, giữa cơn b�ch hại của vua Cảnh Thịnh, cha được tỉnh d�ng ủy nhiệm l�m bề tr�n phụ tỉnh (cha ch�nh) c�c cha d�ng Đaminh tại Việt Nam. Năm sau, khi đức cha Alonso Ph� qua đời, Đức cha Delgado Y l�n kế vị, cha Minh được đặt l�m cha ch�nh của gi�o phận. Ng�y 09.09.1800, Đức cha Pi� VII bổ nhiệm cha l�m gi�m mục hiệu t�a Fez v� Gi�m mục Ph� c� quyền kế vị của Đức cha Delgado Y. Nhưng t�nh h�nh Việt Nam căng thẳng, sau hai năm sắc phong mới tới xứ truyền gi�o. Vị mục tử nh�n hiền Ng�y 09.01.1803 l� ng�y hội lớn của to�n gi�o phận Đ�ng Đ�ng Ngo�i. C�c thừa sai ngoại quốc, hơn 30 linh mục Việt Nam, h�ng chục ng�n gi�o d�n từ c�c nơi tuốn về Ph� Nhai tham dự lễ tấn phong Gi�m mục ph� Henares Minh, khởi đầu một giai đoạn b�nh an k�o d�i hơn 20 năm. Hai vị gi�m mục Delgado Y v� Henares Minh, hai anh em "sinh đ�i" như một số người quen gọi, c�ng mang những thao thức như nhau, c�ng được đ�o tạo một nơi, c�ng đến đất Việt một ng�y… từ nay lu�n t�m đầu � hợp, c�ng nhau đưa gi�o phận đến giai đoạn cực thịnh. Hai vị chia nhau đến thăm từng họ đạo nhỏ nhất. Đức cha Minh với tinh thần phục vụ cao, thường chọn cho m�nh những họ đạo xa hơn, thuộc trấn Kinh Bắc, nơi rừng s�u nước độc m� trước đ� �t năm, Đức cha Ph� đ� bỏ mạng v� bệnh sốt r�t rừng. Linh mục Hermosilla Vọng đ� viết về Đức cha Minh như sau : "Ng�i l� một thủ l�nh thanh khiết trong đời sống, l� vị mục tử nhiệt t�m kh�ng hề mỏi mệt v� ơn cứu độ c�c linh hồn v� l� đấng khao kh�t m�nh liệt ph�c tử đạo. Ng�i sẵn s�ng l�n đường bất cứ l�c n�o tr�ch nhiệm đ�i hỏi, d� đang nửa đ�m khuya vắng. Ng�i c� l�ng đạo đức trổi vượt, biểu lộ qua việc cầu nguyện kh�ng ngừng, đồng thời si�ng năng nghi�n cứu c�c gi�o phụ. Ng�i sống ngh�o kh� Tin Mừng thực sự, v� như một người cha hiền dịu, ng�i quảng đại với những người xấu số nhất. Đ� l� những nh�n đức ch�nh m� ng�i lu�n n�u gương". Với l�ng khi�m tốn, b�c �i, Đức cha Minh nhiệm nhặt với m�nh, nhưng lại rộng lượng với mọi người. Tuy bận rộn với bao c�ng việc của gi�o phận, ng�i vẫn tự may v� lấy y phục của m�nh, v� cố gắng sửa lại những quần �o cũ để ph�n ph�t cho người ngh�o. Nhờ biết ch�t �t về nghề thuốc, Đức cha l� �n nh�n của nhiều người bệnh tật. Đi d�u ng�i cũng mang theo một hộp nhỏ đựng thuốc ph�t cho bệnh nh�n nan y, mọi người đều cho l� họ được khỏi do lời cầu nguyện v� ch�c l�nh hơn l� nhờ thuốc. Nếu giờ chưa đến…. Ch�nh tr�p đựng thuốc b�c �i đ� một lần kia đ� cứu ng�i tho�t chết. Khi ng�i đang ở họ Thượng Hộ thuộc Sơn Nam Hạ th� bị một nh�m cướp bắt c�c để tống tiền. Giữa đ�m ch�ng lẻn v�o nh�, bắt v� dẫn Đức cha v�o rừng. Bỗng t�n cướp �m chiếc tr�p thuốc vấp ng�, những chai lọ đổ lỏng chỏng ra ngo�i, một v�i dụng cụ kim loại lấp l�nh trong đ�m, khiến ch�ng tưởng l� v�ng bạc x� lại trang gi�nh, Đức cha liền nhanh ch�n l�u m�nh trong một bụi c�y rậm rạp gần đ�. Đ�m cướp sục sạo một l�t th� trời tảng s�ng v� nghe d�n l�ng đ�nh kẻng b�o động đi t�m Đức cha, họ �a nhau bỏ chạy. Theo � Tổng trấn H� Nội Nguyễn Văn Th�nh, �ng muốn tổ chức một buổi trao đổi c�ng khai về t�n gi�o. Đức cha Minh c�ng đức cha Longer Gia gi�o phận T�y Đ�ng Ngo�i nhận lời v� đưa ra đề t�i : "Kh�ng ai được bắt �p người C�ng Gi�o l�m việc dị đoan". Nhưng v� tổng trấn kh�ng chấp nhận đề t�i đ�, n�n cuộc trao đổi phải b�i bỏ. Đức cha Minh thấy vậy đ� nhận định rằng : "Bao l�u c�n thiếu �nh s�ng bởi trời th� l� luận mấy cũng v� �ch". Khi vua Minh Mạng l�n ng�i được v�i năm, miền bắc c� nhiều cuộc khởi nghĩa: L� Duy Lương, N�ng Văn V�n… Ở Nam Định v� Hải Dương c� Phan B� V�nh. N�i chung d�n Bắc H� vẫn c�n ho�i nhớ triều L�, chứ kh�ng ưa triều Nguyễn. Ch�nh Gia Long phải mượn cớ ph� L� để thống nhất cả nước. L�c đ�, thế lực nh�m Phan B� V�nh ng�y c�ng lớn, năm 1862, vua Minh mạng phải cử L� Văn Duyệt v� Nguyễn C�ng Trứ ra đ�nh dẹp. Qu�n của V�nh thua r�t v�o l�ng Tr� Lũ, cầm cự được ba th�ng, mới bị bắt, cuộc chiến thắng n�y c� phần đ�ng g�p của hơn 300 gi�o hữu, thế nhưng v� trong số t� nh�n cũng c� những người C�ng Gi�o, họ khai l� c� biết Đức cha Minh v� 10 cha d�ng người Việt, khiến từ đ� Đức cha bị ghi v�o "sổ đen" của nh� vua. Ng�y 13.05.1827, Tổng đốc Nam Định thừa lệnh nh� vua đem 800 qu�n v� voi trận đến vay Tr� Lũ bắt Đức cha, nhưng ng�i đ� kịp biết tr�nh đi nơi kh�c. D� rất mong mỏi được đổ m�u l�m chứng cho t�nh y�u Ch�a, Đức cha thường t�m sự rằng tử đạo l� ơn ph�c trọng đại, kh�ng ai được tự tiện liều lĩnh ngo�i th�nh � Ch�a. Tiếp theo đ� l� 10 năm phục vụ, tuy c� phần kh� khăm �m thầm hơn, nhưng n�i chung gi�o phận Đ�ng Đ�ng Ngo�i vẫn tương đối được b�nh an. Cho đến th�ng 04.1838, v� ph�t hiện s�u l� thư của cha Vi�n gởi cho gi�m mục v� bốn linh mục, nh� vua biết c� sự hiện diện của c�c ng�i. Vua đ� khiển tr�ch Tổng đốc Trịnh Quang Khanh nặng lời, v� ph�i th�m 2000 l�nh kinh đ� ra tăng viện, quyết l�ng bắt hết c�c gi�o sĩ. Đức cha Minh v� th�y Chiểu phải bỏ Ti�n Chu đi ẩn tại Ki�n Lao, gần chỗ Đức cha Y v� hai vị thừa sai kh�c. Ng�y 28.05, khi Đức cha Y bị bắt, Đức cha Minh đang l�nh th�n trong nh� b� Tư, giả bộ xay l�a, mỗi khi qu�n l�nh đi ngang, b� Tư lấy nong che mặt cho ng�i. Bản �n phải được sửa lại. Tối h�m đ�, Đức cha Minh bỏ nh� b� Tư đi sang l�ng Trung Th�nh, rồi l�ng Quần Anh v� Xương Điền. Khi thấy qu�n triều đ�nh lảng vảng theo d�i, Đức cha v� th�y Chiểu xuống thuyền đi ngược ra biển. Một ngư phủ ngoại gi�o n�i với c�c t�n hữu : "Coi chiếc thuyền ngược gi� kia, t�i đ�an l� một thừa sai chạy trốn cuộc b�ch hại m� chưa biết về đ�u. C�c b�c t�m c�ch đưa ng�i v�o đ�y, t�i sẽ lo liệu chỗ trọ v� che dấu gi�m cho". Qu� tin v�o �ng ta, c�c t�n hữu ra mời ng�i trở lại, ai ngờ �ng ta đi b�o quan qu�n đến bắt đức cha v� th�y Chiểu tại nh� m�nh. Quan phủ Xu�n Trường đối đ�i với Đức cha kh� tử tế, nhưng v� sợ nh� vua, �ng đ�nh phải đ�ng cũi v� v�n �p giải l�n Nam Định ng�y 11.06.1838. tại đinh Tổng đốc, c� hai chiếc cũi của ng�i v� của đức cha Y được đặt gần nhau, hai vị n�i truyện với nhau bằng tiếng T�y Ban Nha. Kh�ng r� c�c vị n�i những g�, nhưng chắc chắn quả l� niềm an ủi lớn lao, khi được chia sẻ với nhau những t�m sự thầm k�n. Gần nửa thế kỷ s�t c�nh b�n nhau tr�n đường về Thi�n Quốc. Mọi người thấy r� niềm vui lộ tr�n khu�n mặt của hai vị. Khi quan t�a đ�i Đức cha Minh phải k� v�o bản �n đ� viết sẵn, ng�i y�u cầu cho nghe trước rồi mới k�. Vừa nghe đọc hai chữ "Tả Đạo", Đức cha cắt ngang : "Xin quan sửa lại chữ đ� th�nh đạo Đức Ch�a Trời". Quan đồng � v� sửa lại. Khi đọc đến chữ "…lừa đảo ngu d�n", Đức cha lại l�n tiếng : "Kh�ng đ�ng, ch�ng t�i kh�ng lừa đảo ai, ch�ng t�i chỉ đến đ�y giảng đạo ch�n ch�nh". Đức cha kh�ng chịu k� v�o cho đến khi quan �ng � sửa bản văn lại. Ng�y 12.06, bản �n được gửi về kinh đ�, nh� vua ch�u ph� v� gởi lại Nam Định ng�y 25.06, Đức cha c�n được một ng�y để chuẩn bị t�m hồn l�nh ph�c tử đạo. Chứng t� cuối c�ng. Một số binh sĩ C�ng Gi�o giữ đạo c�ch b� mật đ� bỏ tiền ra xin được vinh dự khi�ng cũi Đức cha. V� trước khi khởi h�nh ra ph�p trường, nhiều binh sĩ đ� tr�t nh�t sợ đạp l�n Th�nh Gi�, đến quỳ kh�c l�c trước cũi, xin Đức cha cầu nguyện v� tha thứ. Đức cha đ� nh�n �i an ủi họ v� gi�p họ thống hối đền tội. Tr�n đường đến Bảy Mẫu, Đức cha Minh trong cũi với n�t mặt h�n hoan, miệng thầm thĩ nguyện kinh v� giơ tay ban ph�p l�nh cho c�c t�n hữu đang kh�c thương hai b�n đường. Th�y Chiểu mang g�ng đi ph�aa sau. Cuối c�ng l� năm binh sĩ kh�ng chịu bước qua Th�nh Gi�, trong đ� c� ba vị tử đạo sau n�y l� Augustin� Huy, Nicolas Thể v� Đaminh Đinh Đạt, nhưng h�m ấy đến nửa đường, cả năm binh sĩ đều được đưa trở về ngục. Tại ph�p trường, Đức cha Minh muốn chứng kiến c�i chết ki�n trung anh dũng của người m�n đệ qu� y�u : th�y Phanxic� Chiểu, Đức cha xin xử trảm th�y trước. Vi�n quan đồng �. Thế l� qu�n l�nh xử ch�m v� trao đầu th�y cho vị Gi�m Mục. Ng�i tr�n trọng đ�n lấy, rồi ngửa mặt l�n trời cầu nguyện trang nghi�m như đang d�ng lễ vật đẫm m�u l�n Thi�n Ch�a. Đến lượt m�nh, Đức cha nghi�ng đầu cho l� h�nh thi h�nh qu�n sự. H�m đ� l� ng�y 26.06.1838, Thi�n Ch�a đ� gọi Đức cha Henares Minh về trời l�nh ng�nh thi�n tuế tử đạo, chấm dứt 73 năm tr�n dương thế với 43 năm phục vụ tại Việt Nam, 38 năm gi�m mục. Thi h�i Đức cha được l� h�nh an t�ng ngay tại ph�p trường, nửa th�ng sau c�c t�n hữu cải về Lục Thủy. Đầu của ng�i bị treo ở cổng th�nh ba ng�y, rồi n�m xuống s�ng Vị Ho�ng, v�i ng�y sau một d�n ch�i C�ng Gi�o may mắn vớt được, c�c t�n hữu đưa về t�ng chung với thi h�i. Về sau khi ngưng b�ch hại, họ long trọng đưa h�i cốt Đức cha về t�a Gi�m mục B�i Chu. Đức L�o XIII suy t�n Gi�m mục Henares Minh l�n bậc Ch�n Phước ng�y 27.05.1900. Ng�y 19-06-1988, Đức Gioan Phaol� II suy t�n ng�i l�n bậc Hiển th�nh.

Ng�y 26 th�ng 06
Th�nh Đaminh HENARES MINH (XU�N)
Gi�m mục d�ng Đaminh - (1765 – 1838)

Lời kinh v� ước vọng

Lạy Ch�a Gi�su rất dịu hiền l� cha của l�ng con. Xin Ch�a v� cuộc tử nạn th�nh, v� c�ng nghiệp v� lời Đức Mẹ chuyển cầu, xin đo�i thương đến b�c của con, Đưc Gi�m mục Đaminh. Xin g�n giữ b�c khỏ mọi sự dữ. Xin cho b�c y�u Ch�a thiết tha, trung th�nh phục vụ Ch�a suốt cuộc đời. V� nếu cần để t�n vinh v� l�m hiển danh Ch�a hơn, xin cho bac được ph�c đổ m�u m�nh v� hiến d�ng mạng sống cho t�nh y�u Ch�a để l�m chứng cho đức tin. Amen"(1).

Đ� l� lời kinh m� Đức Cha Minh từ miền truyền gi�o Việt Nam đ� soạn gửi về qu� nh� cho ch�u mới năm tuổi đọc cầu cho b�c. C� b� đ� d�ng lời nguyện đ� hằng ng�y, d� em biết rất �t về người b�c m�nh. Khi b� con lối x�m hởi em về �ng b�c gi�m mục, em chỉ biết thưa : "B�c t�n Đaminh, tu d�ng Đaminh, đang truyền gi�o ở xa, thật xa, nơi m� người ta đang t�n s�t c�c Kit� Hữu". V� ch�a đ� nhận lời khẩn xin tha thiết của hai b�c ch�u tại hai phương trời xa xăm đ�.

Theo tiếng gọi truyền gi�o.

Đaminh Henares sinh ng�y 19.12.1765 tại l�ng Baena, gi�o phận Cordoda, nước T�y Ban Nha. Một v�i năm sau, gia đ�nh dọn về Granada, nơi cậu đ� lớn l�n v� theo học c�c lớp phổ th�ng, c�c phụ huynh thường nhắc đến cậu như một mẫu gương cho con c�i m�nh. C�n bản th�n cậu, c�ng ng�y c�ng s�i sục trong l�ng tiếng Ch�a k�u gọi v�o đời sống tu tr�. Năm 16 tuổi, Henares xin nhập d�ng tu Đaminh ở tỉnh Granada. Nhưng m�i đến ng�y 30.08.1783, cậu mới được l�nh tu phục d�ng tại tu viện Guadix (18 tuổi), năm sau th� tuy�n khấn v� theo học triết học. Ngay từ ni�n kh�a đầu, th�y Henares đ� tỏ ra l� một sinh vi�n xuất sắc, n�n cuối năm đ�, khi th�y xin ph�p chuyển qua tỉnh d�ng Rất Th�nh M�n C�i để được truyền gi�o ở Việt Nam, c�c bề tr�n đều tiếc nhớ. Th�y Đaminh đ� nhận ra tiếng Ch�a k�u mời qua lời cổ động khẩn thiết của Đức cha Obelar Kh�m, gi�o phận Đ�ng đ�ng Ngo�i : Đ� 15 năm gi�o phận chưa th�m được một thừa sai n�o cả.

Thế l� th�y Henares liền tham gia một nh�m tu sĩ trẻ l�n đường đến Phi Luật T�n dưới sự dẫn dắt của tu sĩ Delgado. Kể từ nay cuộc đời hai vị gắn liền với nhau c�ch khăng kh�t. Sau hơn một năm l�nh đ�nh tr�n biển cả, vượt Đại T�y Dương v� Th�i B�nh Dương, ph�i đo�n đ� cập bến Manila ng�y 09.07.1786. tại đ�y th�y Henares vừa tiếp tục học thần học, vừa dạy văn chương cho học sinh trường Santo Tomas. Ng�y 20.09.1789 th�y thụ phong linh mục v� được gửi đi truyền gi�o tại Bắc Việt. Khi đến Macao, cha Henares gặp lại linh mục Delgado đ� khởi h�nh trước một năm nhưng vẫn chưa tới Việt Nam. Hai cha c�ng với hai thừa sai kh�c l� Vidal v� Gatillepa, cả bốn vị đ� v�o l�nh thổ gi�o phận Đ�ng Đ�ng Ngo�i ng�y 29.10.1790, trong niềm h�n hoan của cả gi�o phận, v� khi đ� chỉ c�n ba vị thừa sai, m� tất cả đều đ� cao ni�n.

Ri�ng cha Henares Minh, với tuổi trẻ 25, cha học tiếng Việt rất nhanh ch�ng. Sau s�u th�ng, cha đ� được trao ph� việc coi s�c chủng viện Ti�n Chu. Trong nhiều năm, cha ki�n tr� dạy c�c chủng sinh học tiếng Latinh v� gi�p họ r�n luyện c�c nh�n đức. Từ năm 1789, giữa cơn b�ch hại của vua Cảnh Thịnh, cha được tỉnh d�ng ủy nhiệm l�m bề tr�n phụ tỉnh (cha ch�nh) c�c cha d�ng Đaminh tại Việt Nam. Năm sau, khi đức cha Alonso Ph� qua đời, Đức cha Delgado Y l�n kế vị, cha Minh được đặt l�m cha ch�nh của gi�o phận. Ng�y 09.09.1800, Đức cha Pi� VII bổ nhiệm cha l�m gi�m mục hiệu t�a Fez v� Gi�m mục Ph� c� quyền kế vị của Đức cha Delgado Y. Nhưng t�nh h�nh Việt Nam căng thẳng, sau hai năm sắc phong mới tới xứ truyền gi�o.

Vị mục tử nh�n hiền

Ng�y 09.01.1803 l� ng�y hội lớn của to�n gi�o phận Đ�ng Đ�ng Ngo�i. C�c thừa sai ngoại quốc, hơn 30 linh mục Việt Nam, h�ng chục ng�n gi�o d�n từ c�c nơi tuốn về Ph� Nhai tham dự lễ tấn phong Gi�m mục ph� Henares Minh, khởi đầu một giai đoạn b�nh an k�o d�i hơn 20 năm. Hai vị gi�m mục Delgado Y v� Henares Minh, hai anh em "sinh đ�i" như một số người quen gọi, c�ng mang những thao thức như nhau, c�ng được đ�o tạo một nơi, c�ng đến đất Việt một ng�y… từ nay lu�n t�m đầu � hợp, c�ng nhau đưa gi�o phận đến giai đoạn cực thịnh. Hai vị chia nhau đến thăm từng họ đạo nhỏ nhất. Đức cha Minh với tinh thần phục vụ cao, thường chọn cho m�nh những họ đạo xa hơn, thuộc trấn Kinh Bắc, nơi rừng s�u nước độc m� trước đ� �t năm, Đức cha Ph� đ� bỏ mạng v� bệnh sốt r�t rừng.

Linh mục Hermosilla Vọng đ� viết về Đức cha Minh như sau : "Ng�i l� một thủ l�nh thanh khiết trong đời sống, l� vị mục tử nhiệt t�m kh�ng hề mỏi mệt v� ơn cứu độ c�c linh hồn v� l� đấng khao kh�t m�nh liệt ph�c tử đạo. Ng�i sẵn s�ng l�n đường bất cứ l�c n�o tr�ch nhiệm đ�i hỏi, d� đang nửa đ�m khuya vắng. Ng�i c� l�ng đạo đức trổi vượt, biểu lộ qua việc cầu nguyện kh�ng ngừng, đồng thời si�ng năng nghi�n cứu c�c gi�o phụ. Ng�i sống ngh�o kh� Tin Mừng thực sự, v� như một người cha hiền dịu, ng�i quảng đại với những người xấu số nhất. Đ� l� những nh�n đức ch�nh m� ng�i lu�n n�u gương".

Với l�ng khi�m tốn, b�c �i, Đức cha Minh nhiệm nhặt với m�nh, nhưng lại rộng lượng với mọi người. Tuy bận rộn với bao c�ng việc của gi�o phận, ng�i vẫn tự may v� lấy y phục của m�nh, v� cố gắng sửa lại những quần �o cũ để ph�n ph�t cho người ngh�o. Nhờ biết ch�t �t về nghề thuốc, Đức cha l� �n nh�n của nhiều người bệnh tật. Đi d�u ng�i cũng mang theo một hộp nhỏ đựng thuốc ph�t cho bệnh nh�n nan y, mọi người đều cho l� họ được khỏi do lời cầu nguyện v� ch�c l�nh hơn l� nhờ thuốc.

Nếu giờ chưa đến….

Ch�nh tr�p đựng thuốc b�c �i đ� một lần kia đ� cứu ng�i tho�t chết. Khi ng�i đang ở họ Thượng Hộ thuộc Sơn Nam Hạ th� bị một nh�m cướp bắt c�c để tống tiền. Giữa đ�m ch�ng lẻn v�o nh�, bắt v� dẫn Đức cha v�o rừng. Bỗng t�n cướp �m chiếc tr�p thuốc vấp ng�, những chai lọ đổ lỏng chỏng ra ngo�i, một v�i dụng cụ kim loại lấp l�nh trong đ�m, khiến ch�ng tưởng l� v�ng bạc x� lại trang gi�nh, Đức cha liền nhanh ch�n l�u m�nh trong một bụi c�y rậm rạp gần đ�. Đ�m cướp sục sạo một l�t th� trời tảng s�ng v� nghe d�n l�ng đ�nh kẻng b�o động đi t�m Đức cha, họ �a nhau bỏ chạy.

Theo � Tổng trấn H� Nội Nguyễn Văn Th�nh, �ng muốn tổ chức một buổi trao đổi c�ng khai về t�n gi�o. Đức cha Minh c�ng đức cha Longer Gia gi�o phận T�y Đ�ng Ngo�i nhận lời v� đưa ra đề t�i : "Kh�ng ai được bắt �p người C�ng Gi�o l�m việc dị đoan". Nhưng v� tổng trấn kh�ng chấp nhận đề t�i đ�, n�n cuộc trao đổi phải b�i bỏ. Đức cha Minh thấy vậy đ� nhận định rằng : "Bao l�u c�n thiếu �nh s�ng bởi trời th� l� luận mấy cũng v� �ch".

Khi vua Minh Mạng l�n ng�i được v�i năm, miền bắc c� nhiều cuộc khởi nghĩa: L� Duy Lương, N�ng Văn V�n… Ở Nam Định v� Hải Dương c� Phan B� V�nh. N�i chung d�n Bắc H� vẫn c�n ho�i nhớ triều L�, chứ kh�ng ưa triều Nguyễn. Ch�nh Gia Long phải mượn cớ ph� L� để thống nhất cả nước. L�c đ�, thế lực nh�m Phan B� V�nh ng�y c�ng lớn, năm 1862, vua Minh mạng phải cử L� Văn Duyệt v� Nguyễn C�ng Trứ ra đ�nh dẹp. Qu�n của V�nh thua r�t v�o l�ng Tr� Lũ, cầm cự được ba th�ng, mới bị bắt, cuộc chiến thắng n�y c� phần đ�ng g�p của hơn 300 gi�o hữu, thế nhưng v� trong số t� nh�n cũng c� những người C�ng Gi�o, họ khai l� c� biết Đức cha Minh v� 10 cha d�ng người Việt, khiến từ đ� Đức cha bị ghi v�o "sổ đen" của nh� vua.

Ng�y 13.05.1827, Tổng đốc Nam Định thừa lệnh nh� vua đem 800 qu�n v� voi trận đến vay Tr� Lũ bắt Đức cha, nhưng ng�i đ� kịp biết tr�nh đi nơi kh�c. D� rất mong mỏi được đổ m�u l�m chứng cho t�nh y�u Ch�a, Đức cha thường t�m sự rằng tử đạo l� ơn ph�c trọng đại, kh�ng ai được tự tiện liều lĩnh ngo�i th�nh � Ch�a. Tiếp theo đ� l� 10 năm phục vụ, tuy c� phần kh� khăm �m thầm hơn, nhưng n�i chung gi�o phận Đ�ng Đ�ng Ngo�i vẫn tương đối được b�nh an. Cho đến th�ng 04.1838, v� ph�t hiện s�u l� thư của cha Vi�n gởi cho gi�m mục v� bốn linh mục, nh� vua biết c� sự hiện diện của c�c ng�i. Vua đ� khiển tr�ch Tổng đốc Trịnh Quang Khanh nặng lời, v� ph�i th�m 2000 l�nh kinh đ� ra tăng viện, quyết l�ng bắt hết c�c gi�o sĩ. Đức cha Minh v� th�y Chiểu phải bỏ Ti�n Chu đi ẩn tại Ki�n Lao, gần chỗ Đức cha Y v� hai vị thừa sai kh�c. Ng�y 28.05, khi Đức cha Y bị bắt, Đức cha Minh đang l�nh th�n trong nh� b� Tư, giả bộ xay l�a, mỗi khi qu�n l�nh đi ngang, b� Tư lấy nong che mặt cho ng�i.

Bản �n phải được sửa lại.

Tối h�m đ�, Đức cha Minh bỏ nh� b� Tư đi sang l�ng Trung Th�nh, rồi l�ng Quần Anh v� Xương Điền. Khi thấy qu�n triều đ�nh lảng vảng theo d�i, Đức cha v� th�y Chiểu xuống thuyền đi ngược ra biển. Một ngư phủ ngoại gi�o n�i với c�c t�n hữu : "Coi chiếc thuyền ngược gi� kia, t�i đ�an l� một thừa sai chạy trốn cuộc b�ch hại m� chưa biết về đ�u. C�c b�c t�m c�ch đưa ng�i v�o đ�y, t�i sẽ lo liệu chỗ trọ v� che dấu gi�m cho". Qu� tin v�o �ng ta, c�c t�n hữu ra mời ng�i trở lại, ai ngờ �ng ta đi b�o quan qu�n đến bắt đức cha v� th�y Chiểu tại nh� m�nh.

Quan phủ Xu�n Trường đối đ�i với Đức cha kh� tử tế, nhưng v� sợ nh� vua, �ng đ�nh phải đ�ng cũi v� v�n �p giải l�n Nam Định ng�y 11.06.1838. tại đinh Tổng đốc, c� hai chiếc cũi của ng�i v� của đức cha Y được đặt gần nhau, hai vị n�i truyện với nhau bằng tiếng T�y Ban Nha. Kh�ng r� c�c vị n�i những g�, nhưng chắc chắn quả l� niềm an ủi lớn lao, khi được chia sẻ với nhau những t�m sự thầm k�n. Gần nửa thế kỷ s�t c�nh b�n nhau tr�n đường về Thi�n Quốc. Mọi người thấy r� niềm vui lộ tr�n khu�n mặt của hai vị.

Khi quan t�a đ�i Đức cha Minh phải k� v�o bản �n đ� viết sẵn, ng�i y�u cầu cho nghe trước rồi mới k�. Vừa nghe đọc hai chữ "Tả Đạo", Đức cha cắt ngang : "Xin quan sửa lại chữ đ� th�nh đạo Đức Ch�a Trời". Quan đồng � v� sửa lại. Khi đọc đến chữ "…lừa đảo ngu d�n", Đức cha lại l�n tiếng : "Kh�ng đ�ng, ch�ng t�i kh�ng lừa đảo ai, ch�ng t�i chỉ đến đ�y giảng đạo ch�n ch�nh". Đức cha kh�ng chịu k� v�o cho đến khi quan �ng � sửa bản văn lại. Ng�y 12.06, bản �n được gửi về kinh đ�, nh� vua ch�u ph� v� gởi lại Nam Định ng�y 25.06, Đức cha c�n được một ng�y để chuẩn bị t�m hồn l�nh ph�c tử đạo.

Chứng t� cuối c�ng.

Một số binh sĩ C�ng Gi�o giữ đạo c�ch b� mật đ� bỏ tiền ra xin được vinh dự khi�ng cũi Đức cha. V� trước khi khởi h�nh ra ph�p trường, nhiều binh sĩ đ� tr�t nh�t sợ đạp l�n Th�nh Gi�, đến quỳ kh�c l�c trước cũi, xin Đức cha cầu nguyện v� tha thứ. Đức cha đ� nh�n �i an ủi họ v� gi�p họ thống hối đền tội. Tr�n đường đến Bảy Mẫu, Đức cha Minh trong cũi với n�t mặt h�n hoan, miệng thầm thĩ nguyện kinh v� giơ tay ban ph�p l�nh cho c�c t�n hữu đang kh�c thương hai b�n đường. Th�y Chiểu mang g�ng đi ph�aa sau. Cuối c�ng l� năm binh sĩ kh�ng chịu bước qua Th�nh Gi�, trong đ� c� ba vị tử đạo sau n�y l� Augustin� Huy, Nicolas Thể v� Đaminh Đinh Đạt, nhưng h�m ấy đến nửa đường, cả năm binh sĩ đều được đưa trở về ngục.

Tại ph�p trường, Đức cha Minh muốn chứng kiến c�i chết ki�n trung anh dũng của người m�n đệ qu� y�u : th�y Phanxic� Chiểu, Đức cha xin xử trảm th�y trước. Vi�n quan đồng �. Thế l� qu�n l�nh xử ch�m v� trao đầu th�y cho vị Gi�m Mục. Ng�i tr�n trọng đ�n lấy, rồi ngửa mặt l�n trời cầu nguyện trang nghi�m như đang d�ng lễ vật đẫm m�u l�n Thi�n Ch�a. Đến lượt m�nh, Đức cha nghi�ng đầu cho l� h�nh thi h�nh qu�n sự. H�m đ� l� ng�y 26.06.1838, Thi�n Ch�a đ� gọi Đức cha Henares Minh về trời l�nh ng�nh thi�n tuế tử đạo, chấm dứt 73 năm tr�n dương thế với 43 năm phục vụ tại Việt Nam, 38 năm gi�m mục.

Thi h�i Đức cha được l� h�nh an t�ng ngay tại ph�p trường, nửa th�ng sau c�c t�n hữu cải về Lục Thủy. Đầu của ng�i bị treo ở cổng th�nh ba ng�y, rồi n�m xuống s�ng Vị Ho�ng, v�i ng�y sau một d�n ch�i C�ng Gi�o may mắn vớt được, c�c t�n hữu đưa về t�ng chung với thi h�i. Về sau khi ngưng b�ch hại, họ long trọng đưa h�i cốt Đức cha về t�a Gi�m mục B�i Chu.

Đức L�o XIII suy t�n Gi�m mục Henares Minh l�n bậc Ch�n Phước ng�y 27.05.1900. Ng�y 19-06-1988, Đức Gioan Phaol� II suy t�n ng�i l�n bậc Hiển th�nh.