 |
|
|
�Nhiều khi đau khổ nằm ngay trong tiến tr�nh ph�t triển của con người, b�ng tối nằm ngay dưới đế đ�n đang chiếu s�ng. Nếu c� một m�a xu�n cuộc đời đầy vui tươi tăng trưởng, sức khỏe dẻo dai th� cũng c� một m�a đ�ng tuổi gi�, bệnh tật, mệt mỏi � Nếu x�t đau khổ như một sự khiếm khuyết, sự bất to�n, th� điều đ� nằm s�u ngay trong th�n phận của mỗi ch�ng ta�. N�i đến th�n phận con người, ch�ng ta kh�ng thể kh�ng n�i đến đau khổ, ch�n nản, thất vọng � Những nỗi đau n�y c� � nghĩa g� kh�ng ? Đau khổ từ đ�u m� đến ? Con người phải c� th�i độ n�o đối với đau khổ ? � Những d�ng suy tư n�y phần n�o gợi mở một hướng đi cho c�c vấn nạn mu�n thuở đ�.
Triết l� nh� Phật bảo : �đời l� bể khổ�. Đau khổ l� những tiếng chẳng dễ nghe ch�t n�o. Người ta hết sức t�m c�ch để tr�nh đau khổ, v� ngay cả tr�nh nghĩ về đau khổ. Nhưng n�o c� ai tr�nh khỏi đau khổ tr�n đời ; đau khổ như người bạn kh�ng mời m� đến. Đau khổ thường xảy đến với nhiều h�nh thức, thường l� những mất m�t, thua thiệt. Những mất m�t cần thiết Mang th�n phận con người, ch�ng ta phải chấp nhận giới hạn, chấp nhận mất m�t trong cuộc sống. V� sự mất m�t lớn nhất c� lẽ l� c�i chết. Suy nghĩ về những mất m�t kh�ng thể tr�nh khỏi n�y, chẳng lẽ ch�ng ta kh�ng r�t ra được kinh nghiệm n�o sao ? Những mất m�t, đau khổ, cũng c� những cấp độ kh�c nhau : - Khi ra khỏi cung l�ng mẹ, một nơi �m ấm v� an to�n, bạn phải đối diện với một thế giới lạnh lẽo v� đầy bất trắc. - Khi cắp s�ch đến trường, bạn phải rời bỏ m�i trường th�n thương của gia đ�nh. - Khi l� một sinh vi�n, bạn phải chấp nhận từ bỏ những cuộc chơi, những ng�y tự do rong ruổi. - Khi chuyển đến một m�i trường kh�c, bạn lại phải n�i lời chia tay với những người th�n, những bạn b�, v� c� khi hiếm cơ hội n�o bạn gặp lại được họ. - Khi gi� từ tuổi hồng để bước v�o x� hội với tư c�ch một người trưởng th�nh, bạn để lại sau lưng bao kỷ niệm hồn nhi�n của một thời thơ ấu. V� c�ng lớn l�n, bạn c�ng c� nhiều kinh nghiệm với những mất m�t kh�c. Qua mỗi biến cố của cuộc sống, bạn c� thể gọi t�n từng nỗi mất m�t của m�nh đ� trải qua, c� khi l� t� t�i đau khổ. Một ph�t trầm lặng, bạn sẽ thấy cuộc đời l� một chuỗi mất m�t như thế, những mất m�t gi�p ta trưởng th�nh v� n�n người hơn. Ch�ng ta kh�ng tr�nh n�, nhưng biết đối diện, đ�n nhận, v� đọc ra � nghĩa những mất m�t trong cuộc sống. Con tằm kh�ng chui ra khỏi k�n, chẳng bao giờ c� thể h�a bướm, c� thể bay xa, bay cao v� thưởng thức hương sắc cuộc đời. Bạn v� t�i, mỗi người đ� v� đang đi v�o h�nh tr�nh đ�. Những đau khổ dường như v� nghĩa Điều kh� khăn l� nhiều khi ch�ng ta phải đối diện với những đau khổ dường như v� nghĩa v� đi�n rồ. Chẳng hạn như : - Cha mẹ đau buồn, hối hận về c�i chết của con m�nh chỉ v� một ch�t bất cẩn. - C� thiếu nữ phải mang m�i trong l�ng nỗi đau trầm cảm với bao biến cố dồn dập m� kh�ng sao giải th�ch nổi. - Bao nhi�u người, trong chốc l�t, phải chết ch�y một c�ch thảm thương, kh�ng ai c�n nhận dạng được nữa � C�n nhiều nỗi đau dường như v� nghĩa v� đi�n kh�ng như thế nữa. Đau khổ như một mầu nhiệm nằm s�u ngay th�n phận con người. Đối diện với đau khổ như thế, nhất l� với c�i chết th� thảm, thật kh� ai c� thể cầm l�ng, b�nh tĩnh; c� chăng chỉ c�n l� th�i độ chia sẻ, cảm th�ng, thinh lặng. Nhiều khi người ta dễ d�ng đưa ra lời an ủi rẻ tiền, rỗng tuếch, mang đầy vẻ đạo đức : �Thi�n Ch�a kh�ng để ai g�nh nặng qu� sức m�nh đ�u� hoặc �Thi�n Ch�a chỉ thử th�ch bạn ch�t x�u th�i m��� những kiểu n�i như thế v� t�nh g�n cho Thi�n Ch�a một tr�i tim chai đ�, một Thi�n Ch�a th�ch th� với nỗi đau của người kh�c, th�ch th�ch thức người kh�c. Đổ lỗi cho Thi�n Ch�a c� lẽ kh�ng phải l� th�i độ t�ch cực l�c n�y. Thi�n Ch�a kh�ng hề l� t�c nh�n của sự dữ. Một cảm gi�c ho�n to�n sụp đổ Dẫu biết rằng để trở n�n một con người tr�n đầy th� phải kinh qua nhiều đau khổ. Nhưng sự thường, người ta dễ thấy m�nh ho�n to�n sụp đổ, dường như kh�ng thấy một tia s�ng n�o le l�i trong đống đổ n�t đen tối đ�. Một thần học gia khi viết về đau khổ đ� giải th�ch điều n�y : �Đau khổ thường k�o theo nhận thức của con người về một sự sụp đổ kinh khủng. Đ� l� nỗi buồn đi liền sau những biến cố, v� n� đe dọa sự nguy�n vẹn, sự th�ng hiệp � của con người; người ta co cụm lại, r�t v�o vỏ ốc của m�nh.� (Nelson, Body Theology, P.125). Khi ch�ng ta đau khổ tột c�ng, thế giới chung quanh dường như sụp đổ tất cả, tất cả trở th�nh thừa th�i v� nghĩa. Nếu thi vị như nh� thơ Nguyễn Du th� : �Người buồn cảnh c� vui đ�u bao giơ�. Nếu kh�ng l� những người trong cuộc, ch�ng ta kh�ng thể cảm nhận hết được nỗi đau của người kh�c; tệ hơn nữa c�n l� kẻ b�ng quan trước nỗi đau m� người kh�c dường như kh�ng sao mang v�c nổi. Nỗi đau kh�ng phải l� điều c� thể mi�u tả, m� cần phải cảm th�ng, phải đụng chạm tới. Đứng trước huyền nhiệm về sự đau khổ như thế, c� lẽ mỗi người ch�ng ta kh�ng khỏi đặt ra c�u hỏi : Tại sao ? Tại sao điều đ� lại xảy ra, tại sao con người lại phải đau khổ như thế ? Tại sao người đau khổ lại l� t�i ?�
Nguy�n nh�n đau khổ Những qui luật tự nhi�n�Dưới bầu trời n�y, mọi sự đều c� l�c, mọi việc đều c� thời� (Giảng Vi�n 3,1). Ch�nh c�i �l�c�, c�i �thời� đ� l� nguy�n nh�n g�y bao đau khổ cho con người. N�o l� hạn h�n, mất m�a, thi�n tai, lụt lội, n�i lửa, động đất� những điều n�y xảy ra ngo�i tầm dự kiến, ngo�i khả năng chống đỡ của con người. Thi�n nhi�n vẫn biến chuyển từng ng�y từng giờ, v� lu�n lu�n c� những bất trắc. Tuy nhi�n, cũng phải nh�n nhận rằng, con người đ� t�c động một phần rất lớn l�n m�i trường thi�n nhi�n, n�n nhiều khi ch�nh m�nh phải g�nh chịu hậu quả. Đ�ng l� �gậy �ng đập xuống lại dần lưng �ng�. Nhiều khi đau khổ nằm ngay trong tiến tr�nh ph�t triển của con người, b�ng tối nằm ngay dưới đế đ�n đang chiếu s�ng. Nếu c� một m�a xu�n cuộc đời đầy vui tươi tăng trưởng, sức khỏe dẻo dai th� cũng c� một m�a đ�ng tuổi gi�, bệnh tật, mệt mỏi � Nếu x�t đau khổ như một sự khiếm khuyết, sự bất to�n, th� điều đ� nằm s�u ngay trong th�n phận của mỗi ch�ng ta. V� c� lẽ, đỉnh cao của sự bất to�n, của giới hạn, của đau khổ đ� ch�nh l� c�i chết, điều m� kh�ng ai c� thể từ chối v� trốn tr�nh khỏi. Những chọn lựa của con ngườiMột nguy�n nh�n kh�c c� thể g�y đau khổ đ� l� những chọn lựa của con người. C� những chọn lựa l�m cho c� nh�n đau khổ, nhưng cũng c� những chọn lựa l�m cho cả tập thể đau khổ, hay cả x� hội đau khổ. V� dụ : c� người chỉ biết chọn lựa của m�nh, kh�ng cần quan t�m đến ai, tr�i tim băng gi�, sống thờ ơ, l�nh đạm � đ� l� nguy�n nh�n g�y đau khổ cho ch�nh bản th�n người ấy (c� thể họ cảm thấy m�nh bị c� lập, c� đơn�) v� g�y đau khổ cho người kh�c nữa. C� chọn lựa g�y đau kh�n lường. V� dụ : bạo lực, lạm dụng t�nh dục trẻ em, hiếp d�m, giết người, ph� thai, diệt chủng, b�c lột sức lao động � v� c�n mu�n v�n chọn lựa kh�c nữa chống lại phẩm gi�, nh�n phẩm, chống lại quyền căn bản nhất của con người. C� chọn lựa g�y hậu quả xấu về mặt lu�n l�, v� c� chọn lựa g�y t�c hại cả về mặt thể l� nữa. V� dụ : biết rằng h�t thuốc l� kh�ng c� lợi cho sức khoẻ, nhưng con người vẫn vui vẻ đốt cuộc đời m�nh tr�n đầu điếu thuốc. Hệ quả thế n�o, bạn đ� r� ! Hệ quả n�y kh�ng thể ho�n to�n đổ lỗi cho sự may rủi, nhưng ch�nh con người phải c� tr�ch nhiệm tr�n cuộc đời m�nh. Hoặc ch�ng ta từng chứng kiến bao tai nạn khủng khiếp, đau thương, n�o c� phải tất cả l� ngẫu nhi�n đ�u, nhiều khi do con người bất cẩn, cẩu thả, th�ch l�m anh h�ng xa lộ � hậu quả kh�ng ai lường hết được. Như vậy, nỗi đau như một điều bất chợt lu�n r�nh rập ch�ng ta, d� l� tự nhi�n may rủi hay do ch�nh con người chọn lựa. Vấn nạn đau khổ vẫn l� điều n�ng bỏng ch�ng ta cần t�m hiểu. C� phải Thi�n Ch�a cho ph�p xảy ra đau khổ ?L� người c� đức tin, ch�ng ta c� thể nh�n vấn nạn �tại sao c� đau khổ ?� dưới một kh�a cạnh kh�c : Phải chăng Thi�n Ch�a lại cho ph�p đau khổ xảy ra như thế ? Nếu Thi�n Ch�a l� Đấng tốt l�nh v� quyền năng, tại sao Ng�i lại để một đứa trẻ sơ sinh chết v� bệnh AIDS ngay khi lọt l�ng mẹ, sao Ng�i kh�ng chữa căn bệnh ung thư nơi b� mẹ đang cho con b�, sao Ng�i kh�ng ngăn chặn c� b� mười mấy tuổi đầu thất vọng đến nỗi tự tử ?� Hay l� Thi�n Ch�a chẳng tốt l�nh v� Ng�i cũng chẳng c� quyền năng ? C� lẽ đ�y kh�ng phải l� c�u hỏi mới mẻ g�, từ ng�n xưa con người đ� đặt ra c�c vấn nạn như thế ! Trong Kinh Th�nh Cựu Ước, ch�ng ta cũng bắt gặp những tư tưởng tương tự như vậy : �Lạy Ch�a, sao Ch�a nỡ đứng xa
ng�y khốn quẫn, sao Ng�i đ�nh ẩn mặt ?�
�Mắt của Ng�i thật qu� tinh tuyền, kh�ng thể chịu được điều gian �c. Ng�i kh�ng thể nh�n xem cảnh khốn c�ng, tại sao Ng�i cứ đứng nh�n qu�n phản bội, sao Ng�i lặng thinh, khi kẻ gian �c nuốt chửng người ch�nh trực hơn m�nh ?� (Kha-ba-c�c 1,13) V� c�n nhiều c�u chất vấn như thế nữa vang vọng trong Kinh Th�nh. Thi�n Ch�a dường như vẫn lặng thinh kh�ng đ�p trả ? Thi�n Ch�a th�ch im lặng ! V�o Thế Kỷ XX, Thi�n Ch�a dường như bỏ mặc cho sự �c, sự đau khổ ho�nh h�nh qua biến cố Shoah đau nh�i : Hitler v� Đức Quốc X� đ� ti�u diệt h�ng ng�n người. Elic Wiesel l� nh�n chứng sống động về sự kiện n�y. Khi ấy c�n l� một thiếu ni�n, cậu bị Đức Quốc X� bắt c�ng với gia đ�nh v� một số người Do Th�i ở thị trấn Roma nhỏ b�, tống v�o xe chở s�c vật v� đưa đến trại tập trung chờ chết. Họ bị bỏ đ�i, đ�nh đập đến nỗi mất tr� nhớ, may thay Wiesel c�n sống s�t. Lục lại k� ức kinh ho�ng của thời ni�n thiếu, �ng kể lại c�ch thức d� man bọn Đức Quốc X� đ� h�nh h�nh ba tội nh�n � hai người đ�n �ng v� một cậu b�. Bọn l�nh ra lệnh cho c�c t� nh�n kh�c chăm ch� nh�n c�c nạn nh�n đang bị treo cổ, v� sau đ� đi diễu h�nh qua những th�n thể họ. Wiesel c�n nhớ r� : �Một dấu hiệu ở đầu trại ph�t ra, ba chiếc ghế lật nh�o. To�n trại tập trung bao tr�m sự im lặng đ�ng sợ. Ở cuối ch�n trời hừng đ�ng vừa l� dạng. Hai người đ�n �ng chết trước, lưỡi căng phồng, l� ra, t�m ngắt. Người thứ ba vẫn c�n động đậy; th� ra cậu b� chưa chết. Quằn quại tr�n sợi d�y th�ng lọng cả nửa tiếng sau cậu mới chết được. Ph�a sau, t�i nghe một giọng n�i đ�n �ng : �Thi�n Ch�a đ�u rồi ?� Đ�m ấy, trong b�t ch�o, t�i thoảng nghe như c� tiếng trả lời cho c�u hỏi đau x�t đ� : �Thi�n Ch�a ở đ�u ư ? Ng�i đang hiện diện ở đ�y, Ng�i đang bị treo tr�n c�i gi� treo cổ đ� thấy m�i tử thi. T�i thốt l�n giận dữ : �Lạy Ch�a, Ng�i l�m tr� g� vậy ? Ng�i kh�ng thấy nỗi đau khổ của đ�m d�n n�y ? Họ đ� tin v�o Ng�i, sao Ng�i để họ giận dữ, nổi loạn, thất vọng ? Ng�i l� Đấng cao cả, l� Ch�a của vũ trụ m� phải chấp nhận yếu đuối, bị xỉ nhục, v� bị giết chết như thế n�y sao ?� (Xc. Elic Wisel, Night, New York : Bantam Books, 1960, tr. 61 - 63) Qua biến cố Shoah, vấn nạn tại sao Thi�n Ch�a lại để cho những sự dữ xảy ra, vẫn l� điều b� ẩn. Gần ch�ng ta hơn, biến cố 11.09.2001 ở Mỹ, Trung T�m Thương Mại Thế Giới bị khủng bố, h�ng ng�n người thiệt mạng; c�n ở Việt Nam, ng�y 29.10.2002 cuộc hỏa hoạn khủng khiếp xảy ra ở Trung T�m Thương Mại Quốc Tế, h�ng trăm người thiệt mạng, c� người ch�y đen kh�ng c�n c� thể nhận diện. Sự dữ v� đau khổ vẫn l� nỗi �m ảnh con người. Thi�n Ch�a muốn t�i phải đau khổ ?
C�ch chung, người ta thường nh�n đau khổ
như c�ch thức Thi�n Ch�a thử luyện con người. Thi�n Ch�a của Kinh Th�nh, Thi�n Ch�a của mặc khải, kh�ng hề muốn con người phải đau khổ. Thi�n Ch�a ch�c l�nh cho Abraham, để qua �ng một d�ng d�i đ�ng đ�c ra đời. Thi�n Ch�a đ� cứu M�se, v� qua M�se, d�n được giải tho�t khỏi �ch n� lệ Ai Cập. Thi�n Ch�a ban lề luật để hướng dẫn d�n. Ng�i y�u thương mọi người, đặc biệt l� những c� nhi, quả phụ. Thế nhưng con người khước từ Thi�n Ch�a, v� như thế con người đau khổ. C�c ng�n sứ đ� cảnh b�o d�n về h�nh vi xấu xa của họ, h�nh vi n�y tự bản chất sẽ dẫn con người đến khổ đau. Thi�n Ch�a đ� n�i qua miệng ng�n sứ Isaia : �C� phụ nữ n�o qu�n được đứa con thơ của m�nh, hay chẳng thương đứa con m�nh đ� mang nặng đẻ đau ? Cho d� n� c� qu�n đi nữa, th� Ta, Ta cũng chẳng qu�n ngươi bao giờ� (Is 49,15). Thi�n Ch�a như người mẹ hiền, chẳng lẽ Người lại gởi đau khổ đến để thử th�ch ch�ng ta hay sao ? Kinh th�nh cho ch�ng ta thấy d�n Israel thường k�u cầu Thi�n Ch�a khi họ gặp thử th�ch, gian nan v� thậm ch� c� khi họ c�n k�u tr�ch Thi�n Ch�a nữa. Tuy nhi�n, s�u xa họ vẫn nhận thấy rằng Thi�n Ch�a hằng n�ng đỡ, y�u thương v� quan ph�ng họ. Th�nh vịnh 22 l� một điển h�nh. Mở đầu l� lời than tr�ch Thi�n Ch�a : �Lạy Ch�a con thờ, mu�n lạy Ch�a Ng�i nỡ l�ng ruồng bỏ con sao ? D� con thảm thiết k�u g�oNhưng ơn cứu độ nơi nao xa vời�. Sau những lời k�u than đ�, t�c giả lại k�u cầu Thi�n Ch�a v� xin Thi�n Ch�a cứu độ m�nh : �Ch�a l� sức mạnh con nương cứu mau, lạy Ch�a, xin đừng đứng xa. Xin cứu mạng khỏi sa lưỡi kiếm gỡ th�n con tho�t miệng ch� rừng khỏi nanh sư tử h�i h�ng phận h�n khốn khổ tho�t sừng tr�u đi�n. Con nguyện sẽ loan truyền danh Ch�a cho anh em tất cả được hay v� trong đại hội d�n Ng�i con xin d�ng tiến một b�i t�n dương�. T�c giả Th�nh vịnh c� thể cảm thấy m�nh hoang mang, nhưng lu�n lu�n gắn b� với Thi�n Ch�a v� biết rằng Người lu�n y�u thương v� đồng h�nh với m�nh. T�m lại, Thi�n Ch�a kh�ng hề muốn con người phải đau khổ. Đ�i khi, ch�nh con người g�y đau khổ cho m�nh, c� khi v� chọn lựa sai lầm của bản th�n, c� khi phải hứng chịu hậu quả do việc l�m của người kh�c � Thế nhưng, những điều đ� xảy ra, kh�ng c� nghĩa l� Thi�n Ch�a muốn con người phải đau khổ. Đừng đổ lỗi cho Thi�n Ch�a Để hiểu được vai tr� của Thi�n Ch�a trong nỗi đau khổ của con người, c� lẽ ch�ng ta phải xem lại những hiểu biết của m�nh về Thi�n Ch�a. Thi�n Ch�a to�n năng, phải chăng được hiểu l� Người điều khiển tất cả mọi việc ? Nếu Thi�n Ch�a to�n năng, tốt l�nh, điều khiển mọi chuyện, tại sao vẫn xảy ra bao điều bất c�ng, đau khổ ? Đ�y l� c�u trả lời của một Rabbi Do Th�i, Harold Kushner, �ng đ� quan niệm đau khổ đến từ những chọn lựa lu�n l�, cũng như đến từ những nguy�n nh�n tự nhi�n kh�c. Tại sao người l�nh phải chịu bao điều đau khổ ? Một nguy�n nh�n l� giải điều n�y l� do con người đ�i khi đ� sử dụng tự do của m�nh m� x�c phạm đến người kh�c. Tự do l� điều cao qu� Thi�n Ch�a ban tặng cho con người, n�n d� con người c� lạm dụng, Người cũng kh�ng r�t lại tự do đ�. Con người tự do đến độ c� thể khước từ cả Thi�n Ch�a ! Do vậy Thi�n Ch�a chỉ x�t thương chứ kh�ng ra tay chận đứng tự do của con người (Xc. When bad things happen to good people, tr. 81). Thi�n Ch�a kh�ng can thiệp trực tiếp v�o những định luật tự nhi�n Từ khi tạo dựng, Thi�n Ch�a đ� đặt để nơi thi�n nhi�n những định luật ri�ng của n�. Mặt trời l� ph�t nhiệt v� chiếu s�ng ; lửa c� khả năng thi�u đốt � Nếu ta quan s�t kỹ, d� l� một sinh vật nhỏ b� nhất, ta vẫn thấy b�n trong đ� l� một bộ m�y tinh vi, Thi�n Ch�a đ� �lập tr�nh� sẵn cho từng lo�i. V� cứ theo lập tr�nh đ�, mu�n sự vận h�nh, Thi�n Ch�a kh�ng trực tiếp can thiệp v�o quy luật tốt l�nh Người đ� đặt để đ�. V� như vậy, ch�ng ta kh�ng thể quy tr�ch nhiệm cho Ch�a về vụ động đất cả h�ng ng�n người v� tội thiệt mạng, về những trận lũ lụt khủng khiếp t�n ph� thi�n nhi�n v� con người. Động đất, thi�n tai lũ lụt � kh�ng phải l� h�nh động nổi kh�ng của Thi�n Ch�a. Những điều n�y xảy ra l� do những vận h�nh của quy luật tự nhi�n m� th�i. Thi�n Ch�a vẫn c�ng bằng, y�u thương, kh�ng hề bất c�ng v� ruồng bỏ con người. Thi�n Ch�a vẫn quan t�m đến con người bằng c�ch cho họ can đảm để vượt qua những gian nan; v� c� thể qua kh� khăn, l�ng người s�t lại gần nhau hơn (xc Sđd tr.58-60). Cuối c�ng : đau khổ vẫn l� một mầu nhiệm Ch�ng ta c� thể loại Thi�n Ch�a ra khỏi bức tranh ảm đạm về đau khổ, thế nhưng vấn nạn về đau khổ vẫn c�n đ�. Vậy đau khổ từ đ�u đến ? C�u trả lời từ s�ch Gi�p Ch�ng ta trở về c�u chuyện của Th�nh kinh, sự đau khổ của �ng Gi�p l� một điển h�nh. Thi�n Ch�a kh�ng trực tiếp trả lời nguy�n nh�n n�o Gi�p đau khổ. Kh�ng phải Thi�n Ch�a lẩn tr�nh, nhưng dường như sứ điệp Kinh Th�nh dẫn ch�ng ta đến điều cao hơn, s�u hơn : chương tr�nh v� � định Thi�n Ch�a vượt qu� giới hạn của con người. Khoảng c�ch từ con người đến Thi�n Ch�a l� v� bi�n. Ngay cả những thực tại trần gian, con người c�n chưa hiểu hết, huống chi l� đ�i hiểu chương tr�nh của Thi�n Ch�a ! Như vậy, vấn nạn sự dữ, đau khổ vẫn c�n đ�; đau khổ vẫn l� một huyền nhiệm. C�u trả lời cho vấn đề l� : con người t�ch cực, chủ động đ�n nhận những biến cố xảy ra, v� biết mở l�ng ra cảm th�ng hơn với anh em đồng loại, hơn l� cứ khăng khăng t�m hiểu cho được đau khổ l� g�. Kh�ng phải l� tại sao, nhưng l� l�m g� với biến cố đau khổ Ch�ng ta c�ng học gương của một nữ tu D�ng Phan Sinh, Thea Bowman, một con người nổi bật về nhiều l�nh vực như thuyết tr�nh, ca h�t, giảng dạy v� giảng thuyết nữa. Số phận nghiệt ng� đ� khiến chị phải mang căn bệnh ung thư m�n t�nh. Điều đ�ng n�i ở đ�y, thay v� thất vọng, ch�n nản, th� chị lại lu�n vui tươi, y�u đời, v� quy tụ quanh m�nh h�ng ng�n người c�ng sống linh đạo vui tươi của chị, c�ng học c�ch thức truyền th�ng vẻ đẹp v� sức khoẻ của tinh thần Phi Ch�u. Kh�ng bao l�u trước khi chị qua đời, một ph�ng vi�n của tờ b�o �C�ng gi�o Mỹ� phỏng vấn chị về vấn đề �tại sao con người phải đau khổ ?�. Chị trả lời : �T�i cũng kh�ng biết nữa. Tại sao lại c� chiến tranh ? Tại sao c� người ngh�o đ�i ? Tại sao c� đau khổ ? C� lẽ đ� l� sự kh�ch lệ cho những ai đang phải phấn đấu để đến gần người kh�c, để gi�p đỡ người kh�c, để y�u thương người kh�c, để được ch�c l�nh v� tiến triển tr�n tiến tr�nh th�nh nh�n. C� lẽ đ� l� sự kh�ch lệ để ch�ng ta gặp gỡ Đức Gi�su trong thế giới của m�nh, để nh�n ra c�ng việc của Người, v� cảm nhận những đau khổ Người đ� chịu. T�i biết rằng đau khổ sẽ mở ra cho ch�ng ta một viễn cảnh mới v� gi�p ch�ng ta nhận ra r� hơn gi� trị thực sự của m�nh. Đau khổ cũng gi�p t�i nhận ra r� những mối tương quan của m�nh � C� thể đau khổ cũng chặn đứng những bước ch�n của ch�ng ta, nhưng lại th�c đẩy ch�ng ta đương đầu với những thực tại trong ch�nh bản th�n v� trong m�i trường m�nh sống�. Từ những cảm nghiệm của chị Thea, những cảm nhận xuất ph�t từ ranh giới mỏng manh giữa sự sống v� sự chết, vấn đề đau khổ thực sự kh�ng c�n hỏi l� tại sao, m� l� ch�ng ta l�m g� với những biến cố đau khổ đ�. Cuối c�ng, đau khổ cũng kh�ng thể giải th�ch được. Tuy nhi�n, khi ch�ng ta t�ch cực đối diện, đ�n nhận v� để đau khổ biến đổi m�nh th�nh những con người mẫn cảm, nh�n �i hơn, th� đau khổ lại trở th�nh kh� cụ c� sức mạnh cứu độ ch�ng ta.
Kit� hữu kh�ng lẩn tr�nh, nhưng đối diện với đau khổ v� coi đau khổ như trung t�m của mầu nhiệm vượt qua, mầu nhiệm vượt qua v� phục sinh vinh hiển. Người Kit� hữu tin rằng, qua mầu nhiệm n�y ch�ng ta được cứu độ, được cứu khỏi tội lỗi v� quyền lực của sự dữ, được chung hưởng vinh quang bất diệt. L�ng trắc ẩn của Đức Gi�su Đức Gi�su kh�ng muốn con người phải đau khổ. Trong suốt h�nh tr�nh thi h�nh sứ mạng, Người lu�n cố gắng đẩy lui mọi đau khổ nơi con người. Đức Gi�su tr�ch dẫn lời ng�n sứ Isaia, v� n�i cho d�n ch�ng biết, những lời đ� nay đ� được ứng nghiệm, Người ch�nh l� Đấng Thi�n Ch�a sai đến : �Thần Kh� Ch�a ngự tr�n t�i, v� Ch�a đ� xức dầu tấn phong t�i, để t�i loan b�o Tin mừng cho kẻ ngh�o h�n. Người đ� sai t�i đic�ng bố cho kẻ bị giam cầm biết họ được tha, cho người m� biết họ được s�ng mắt, trả lại tự do cho người bị �p bức, c�ng bố một năm hồng �n của Thi�n Ch�a.� (Lc 4,18) Đau khổ của con người đ� đụng chạm đến l�ng thương cảm của Đức Gi�su. Người đ� chữa l�nh cho người bị bại tay (Mc 3,5), đ� chữa l�nh cho nhạc mẫu �ng Ph�r� (Mc 1,30-31), đ� cho người phong hủi được sạch (Mc 1,41-42)� Đức Gi�su lu�n �chạnh l�ng thương� những ai đau khổ. T�nh thương lu�n đi trước, lu�n thắng thế, vượt qua mọi r�o cản v� c� sức giải ph�ng con người. Đức Gi�su đ� tự đồng h�a m�nh với đ�m l� d�n, với người thấp cổ b� họng, những kẻ đ�i kh�t, t� tội, bệnh tật (Mt 25,31-46). Đ�y l� những người đầu ti�n được cứu độ, được nghe loan b�o Tin Mừng. Đức Gi�su căn dặn c�c m�n đệ : �Dọc đường, anh em h�y rao giảng rằng : Nước trời đ� đến gần, anh em h�y chữa l�nh những người đau yếu, l�m cho kẻ chết sống lại, cho người phong hủi được sạch bệnh, v� khử trừ ma quỷ� (Mt, 10,7-8). Đức Gi�su lu�n đồng h�nh với ch�ng ta, ngay cả trong c�i chết Đức Gi�su, cả nh�n t�nh v� Thi�n t�nh, đ� chia sẻ trọn vẹn kiếp người với ch�ng ta. L� một con người, Đức Gi�su đ� kh�ng được miễn thứ cho khỏi c� đơn, sợ h�i, bị từ chối, bị hiểu lầm, chống đối, đau khổ� v� cuối c�ng l� c�i chết. Như thế, chẳng c� chi của con người c�n c� thể xa lạ với Người nữa. Đức Gi�su đ� đồng hội đồng thuyền với kiếp người trong c�i nh�n sinh n�y. Nếu như c�i chết l� chướng kỳ gh� gớm nhất đe dọa con người, th� Đức Gi�su kh�ng những đ� chọn đi qua cửa chết đ�, m� c�n chết một c�ch nhục nh� nữa. Người đ� tự do đ�n nhận c�i chết với một t�nh y�u m�nh liệt. Người kh�ng hề lẩn trốn cho d� c� sợ h�i, xao xuyến. Trong nỗi c�ng cực nhất, con người vẫn gặp được nơi đấy người bạn đồng h�nh l� ch�nh Đức Gi�su. Đời sống mới sau c�i chết C�i chết, đối với Đức Gi�su, kh�ng phải l� chấm dứt tất cả. Sau khi chịu đ�ng đinh v�o thập gi� v� nhận lưỡi đ�ng đ�m thấu tr�i tim, Đức Gi�su cũng chỉ nghỉ y�n ba ng�y trong l�ng đất. C�i chết v� sự phục sinh của Người chứa đựng một sự thực cứu độ vĩ đại : ai chịu đau khổ v� t�nh y�u sẽ cảm nhận một đời sống mới, một đời sống sung m�n, kh�ng phải ở cuộc đời n�o kh�c, m� ngay ở cuộc sống trần gian n�y. Ai chết v� t�nh y�u th� sẽ hiểu được thế n�o l� cuộc sống vinh quang bất diệt. �Đời sống vĩnh cửu� kh�ng phải chỉ sau c�i chết, nhưng ch�ng ta c� thể cảm nhận được ngay ở cuộc sống h�m nay. Như vậy, � nghĩa của đau khổ đối với mỗi Kit� hữu l� : đau khổ c� thể trở th�nh phương tiện để cứu độ con người. Xuy�n qua đau khổ, con người được biến đổi, được thăng hoa, v� ho�n trọn nh�n c�ch của m�nh. Vấn đề c�n lại kh�ng phải l� �Tại sao� ch�ng ta đau khổ, m� l� ch�ng ta đ� đ�n nhận đau khổ �như thế n�o ?�. Đối với c�c Kit� hữu, ai biết li�n kết sự đau khổ của m�nh với sự đau khổ của Đức Gi�su v� tin rằng Đức Gi�su lu�n ở b�n m�nh trong cả những khoảnh khắc đen tối nhất, th� những nỗi đau khổ c� thể biến đổi ch�nh họ th�nh con người trắc ẩn hơn, s�u sắc hơn. Đối với họ, c�i chết đ� mất đi nọc độc, v� đ�y ch�nh l� �giờ chiến thắng� (1 Cr 15,54).
Th�nh nh�n chẳng phải l� tiến tr�nh tự nhi�n ắt c�, m� l� hoa tr�i trổ sinh từ những đau khổ. Thế nhưng, kh�ng phải qua đau khổ, ai cũng được th�nh nh�n. C� kẻ đ� phải ngậm đắng nuốt cay v� đ� ng� gục, bởi lẽ, trong đau khổ ấy vắng b�ng t�nh y�u. Hơn nữa, phải chấp nhận đau khổ l� một th�nh phần trong đời sống con người, đơn giản chỉ v� kh�ng ai tr�nh khỏi. C� nhiều người lẩn tr�nh đau khổ bằng c�ch v�i đầu v�o kh�i thuốc, v�o men rượu, v�o �i t�nh� Cuối c�ng nỗi đau lại c�ng xo�y m�n s�u th�m. Th�i độ t�ch cực c� lẽ l� đ�n nhận đau khổ v� biến đổi n�, đừng để n� quật ng� m�nh, đừng đ�nh mất đi gi� trị v� định hướng đời m�nh. Chấp nhận những rủi ro Rủi ro l� điều chẳng ai mong mỏi, nhưng cũng ai c� thể từ chối được. Chấp nhận sự may rủi kh�ng phải l� bu�ng theo số phận, m� l� mở ngỏ lối v�o v� cho ph�p khổ đau c� thể biến đổi ch�ng ta. Một điều thật nghịch l� : nếu muốn tận hưởng cuộc sống, ch�ng ta phải biết mở l�ng với đau khổ; nếu muốn y�u thương, ch�ng ta phải chấp nhận mất m�t ! Cuộc sống tr�n đầy đ�i hỏi ch�ng ta phải biết đ�n nhận cả những điều kh�ng hay đ�. Một khi ch�ng ta chấp nhận đau khổ như c�i gi� sự hiện hữu của con người, ch�ng ta cần đặt vấn đề với ch�nh bản th�n : �Được rồi, t�i sẽ l�m g� với nỗi khổ n�y đ�y ? L�m thế n�o để nỗi khổ n�y c� thể trở th�nh điều t�ch cực cho t�i ?� Ch�ng ta kh�ng thể kiểm so�t được hết những nguy�n nh�n g�y đau khổ, nhưng ch�ng ta c� thể chọn lựa v� c� tr�ch nhiệm với ch�nh nỗi đau của m�nh. Lạc quan trong đời sống Ch�ng ta thường cảm thấy ch�n nản, buồn sầu, tiếc nuối khi đối diện với những mất m�t : một kế hoạch bị bỏ dở, một mối tương quan th�n thiết bị ph� vỡ, c�i chết của người th�n� Để phản kh�ng lại khoảng trống đ�, người ta thường hay co cụm m�nh lại hoặc l� giận dữ, � chề, bu�ng xu�i tất cả. Tất cả những th�i độ đ� đều ti�u cực, ph� hủy sự trọn vẹn của đời sống. Cần lạc quan hơn để ph�t hiện ra than hồng vẫn ủ trong đống tro t�n. Đ� l� th�i độ t�ch cực mỗi người cần phải c�. Ch�ng ta kh�ng lạc quan ng�y thơ m� từ chối hay coi những biến cố đ� như kh�ng xảy ra hoặc kh�ng ảnh hưởng g� tới m�nh. Th�i độ như thế cũng dễ biến ta th�nh con người hời hợt, v� t�nh, v� cảm với cuộc sống. Như vậy ta kh�ng thể phủ nhận mất m�t, nhưng kh�ng để những điều n�y quật ng� ch�ng ta. Thế nhưng, thường khi ch�ng ta cố t�nh trốn chạy nỗi � chề của m�nh, lẩn trốn người kh�c, v� c� khi lẫn trốn cả ch�nh m�nh nữa. H�y tập đối diện v� đ�n nhận tất cả như một tiến tr�nh của đời sống, một cuộc sống đ�ch thực. Thừa nhận những mất m�t Phần đ�ng ch�ng ta hay được dạy : mất m�t l� điều kh�ng c� thật, n� chỉ như �ng m�y tr�i qua m� th�i; hoặc cũng chỉ như nhắm mắt nhổ c�i răng s�u, thế th�i, chẳng mất m�t g�. N�i như thế l� kh�ng d�m đối diện với sự thật. Bố t�i mất, người y�u bỏ t�i� đ� l� nỗi đau rất thực kh�ng thể n�o phủ nhận. Chỉ khi n�o t�i d�m chấp nhận sự thật về những mất m�t đ�, lấy khoảng c�ch với ch�nh c�i đang t�c động l�n t�i, l�c đ� t�i mới c� thể cảm thấy được trong nỗi đau vẫn c� vị ngọt, v� từ đ� t�i c� thể thanh thản đ�n nhận. Nỗi đau cũng c� sức mạnh ri�ng của n�. B�i học qu� gi� ở đời, người ta �t khi c� được do th�nh c�ng m� phần lớn l� r�t ra từ những lần thất bại. Thể hiện cảm x�c của m�nh Nỗi mất m�t l�m n�n cảm x�c của con người v� cảm x�c n�y rất cần được biểu lộ bằng một thứ ng�n ngữ ri�ng biệt. Nếu cảm x�c kh�ng được biểu tỏ, cứ phải dồn n�n, đ�ng kịch, con người dễ căng thẳng, trầm cảm, bất m�n kinh ni�n hoặc nổi kh�ng, bạo lực. Thi�n Ch�a tạo dựng con người với cảm x�c. Nếu ch�ng ta biết lắng nghe, biết trở n�n �bạn hữu�, v� diễn tả những cảm x�c ấy, ch�ng ta c� thể vượt qua được nhiều bế tắc. Chối từ cảm x�c, cũng l� chối từ một phần hiện hữu của m�nh. Bạn diễn tả cuộc đời m�nh thế n�o, nếu kh�ng phải l� bằng việc l�m v� cảm x�c ? Những nỗi buồn vui, b�nh tĩnh, n�ng giận� kh�ng tự nhi�n đến rồi đi một c�ch v� thưởng v� phạt, nhưng l�m n�n nh�n c�ch của ch�ng ta. Nếu điều n�y kh�ng được thể hiện đ�ng đắn, sẽ biến th�nh những v� thức đeo đẳng ch�ng ta m�i. Đừng ngồi y�n chờ sung rụng Sau khi đ� đối diện với nỗi mất m�t v� t�ch cực diễn tả cảm x�c của m�nh, ch�ng ta phải tiếp tục l�n đường, đừng ngồi y�n chờ sung rụng, phải l�m một điều g� đ� để kiện to�n phần c�n lại cuộc đời ch�ng ta. N�i như thế kh�ng c� nghĩa l� khi đ� l�n đường, nỗi đau kh�ng c�n nữa. Đ�i khi nỗi mất m�t hằn s�u trong l�ng m�nh, trở th�nh một phần của k� ức m� ta m�i phải mang theo. Tuy nhi�n, biến cố đ� trở n�n nhẹ nh�ng hơn, cho ph�p ta vươn m�nh băng tới, tương lai ph�a trước vẫn lu�n đợi chờ. H�y đặt ra cho m�nh những dự ph�ng v� nỗ lực t�m c�ch thực hiện. Cuộc sống lu�n năng động v� biến chuyển kh�ng ngừng, ch�ng ta kh�ng được ph�p dừng ch�n tại chỗ, chỗ đất ch�n m�nh đứng h�m qua, h�m nay đ� kh�c rồi; c�n chần chừ g� nữa, cuộc sống đang mời ta vươn tới.
|
|