Có thể nói trí óc phàm nhân chẳng thể hình dung, chẳng thể tưởng tượng được rõ ràng dầu chỉ một hồng ân Thiên Chúa ban cho các linh hồn vươn tới bậc sống này. Ngắm nhìn họ, có thể nói, với phận người ân sủng không thể kiện toàn cao hơn được nữa. Thật ngoài sức tưởng nghĩ của con người.
Tiến lên bậc sống trọn lành sự hiểu biết về chân lý đức tin của linh hồn đã mang đầy ánh sáng thần khí. Lời họ nói, họ giảng giống như những hạt giống nhiệm lạ có thần lực đem gieo vào thửa đất các linh hồn. Nó mau mắn trổ sinh hoa trái, và làm cho thửa đất ấy ngày càng thêm phì nhiêu.
Thỉnh thoảng chàng hỏi Chúa là Chúa muốn chàng đi Mỹ Châu phải không ? Và câu trả lời như được ấn kỹ trong cảm giác an bình sâu thẳm. Nhưng đôi khi chàng không nhận ra được câu trả lời, chỉ là một sự trống rỗng. Hàng ngày, chàng không quên xin cho mình được gia tăng Đức Tin.
Gioan rùng mình, sợ hãi. Chàng hoảng hốt kêu “Tôi đang ở đâu vậy ?” Nhưng rồi như có một ánh chớp từ trời dội vào tâm hồn, chàng nhớ ra sự hiện diện của Chúa, và kêu lên : “Lạy Chúa ! Con trông cậy nơi Chúa, con không sợ bất cứ điều gì, sự gì, và ở đâu, miễn là Chúa ngự trong con.”
Khi bước vào đêm tâm thần, nhân đức còn lại trở thành quan trọng nhất lại là đức cậy. Thiên Chúa đưa linh hồn vào đêm thanh luyện này để gia tăng đến tột mức các nhân đức tin và đức mến, đồng thời củng cố đức cậy cách tối đa. Nó đóng vai trò như sợi dây diều gìn giữ cả con diều đang chao đảo trong gió lớn.
Ân sủng ánh sáng thần khí soi cho linh hồn biết rõ về thánh ý Chúa, những gì cần thiết cho đời sống nhân đức của linh hồn hoặc sứ mạng mà linh hồn đã lãnh nhận. Và với nhiệt lực của đời sống trọn lành, khả năng vươn lên vốn có suốt chặng đường nhân đức đã qua, giúp linh hồn đủ sức hoàn tất thánh ý Chúa.
Đối với linh hồn, được hy sinh, được cho đi mới là hạnh phúc. Được phục vụ rồi được lãng quên mới là hồng ân cao quí. Nên cuộc sống họ là một chuỗi dài hy sinh không ngừng nghỉ. Trong đau khổ, trong hy sinh, trong sỉ nhục và bị bỏ rơi, linh hồn nếm hưởng hạnh phúc ngọt ngào trở nên đồng hình đồng dạng với Chúa Ki-tô.
Linh hồn đã từng vượt qua muôn vàn thử thách, đi đến tận cùng đau khổ và sỉ nhục. Nhân vị họ bị Thiên Chúa và chính họ tước lột đến trần trụi, tả tơi. Họ trở nên giống Chúa Giê-su như một Giê-su khác. Cuộc sống của những linh hồn ưu tuyển này ở trần gian, là thêm một người con Thiên Chúa đang hiến tế chính mình.
Dẫu nhiệt thành, sốt sắng thực thi nhân đức bao nhiêu đi nữa, linh hồn cũng không thể tiến lên bậc thánh thiện, nếu đời sống tâm linh không được hỗ trợ, soi sáng bằng những kiến thức đức tin sâu rộng.
Đạt đến Bậc Sống Thánh Thiện, linh hồn đã trở nên công chính. Nhờ sự hiểu biết về Thiên Chúa, về bản thân, về thế gian và ma quỉ, nên linh hồn luôn cẩn trọng, sống trong khôn ngoan tỉnh thức như năm cô trinh nữ khôn ngoan (Mt 25,1-12).
HUYNH ĐOÀN GIÁO DÂN ĐA MINH Cầu nguyện – hiệp thông – học hành – sứ vụ
Có thể nói trí óc phàm nhân chẳng thể hình dung, chẳng thể tưởng tượng được rõ ràng dầu chỉ một hồng ân Thiên Chúa ban cho các linh hồn vươn tới bậc sống này. Ngắm nhìn họ, có thể nói, với phận người ân sủng không thể kiện toàn cao hơn được nữa. Thật ngoài sức tưởng nghĩ của con người.
Tiến lên bậc sống trọn lành sự hiểu biết về chân lý đức tin của linh hồn đã mang đầy ánh sáng thần khí. Lời họ nói, họ giảng giống như những hạt giống nhiệm lạ có thần lực đem gieo vào thửa đất các linh hồn. Nó mau mắn trổ sinh hoa trái, và làm cho thửa đất ấy ngày càng thêm phì nhiêu. 
Thỉnh thoảng chàng hỏi Chúa là Chúa muốn chàng đi Mỹ Châu phải không ? Và câu trả lời như được ấn kỹ trong cảm giác an bình sâu thẳm. Nhưng đôi khi chàng không nhận ra được câu trả lời, chỉ là một sự trống rỗng. Hàng ngày, chàng không quên xin cho mình được gia tăng Đức Tin. 
Gioan rùng mình, sợ hãi. Chàng hoảng hốt kêu “Tôi đang ở đâu vậy ?” Nhưng rồi như có một ánh chớp từ trời dội vào tâm hồn, chàng nhớ ra sự hiện diện của Chúa, và kêu lên : “Lạy Chúa ! Con trông cậy nơi Chúa, con không sợ bất cứ điều gì, sự gì, và ở đâu, miễn là Chúa ngự trong con.”
Khi bước vào đêm tâm thần, nhân đức còn lại trở thành quan trọng nhất lại là đức cậy. Thiên Chúa đưa linh hồn vào đêm thanh luyện này để gia tăng đến tột mức các nhân đức tin và đức mến, đồng thời củng cố đức cậy cách tối đa. Nó đóng vai trò như sợi dây diều gìn giữ cả con diều đang chao đảo trong gió lớn.
Ân sủng ánh sáng thần khí soi cho linh hồn biết rõ về thánh ý Chúa, những gì cần thiết cho đời sống nhân đức của linh hồn hoặc sứ mạng mà linh hồn đã lãnh nhận. Và với nhiệt lực của đời sống trọn lành, khả năng vươn lên vốn có suốt chặng đường nhân đức đã qua, giúp linh hồn đủ sức hoàn tất thánh ý Chúa.
Đối với linh hồn, được hy sinh, được cho đi mới là hạnh phúc. Được phục vụ rồi được lãng quên mới là hồng ân cao quí. Nên cuộc sống họ là một chuỗi dài hy sinh không ngừng nghỉ. Trong đau khổ, trong hy sinh, trong sỉ nhục và bị bỏ rơi, linh hồn nếm hưởng hạnh phúc ngọt ngào trở nên đồng hình đồng dạng với Chúa Ki-tô. 
Linh hồn đã từng vượt qua muôn vàn thử thách, đi đến tận cùng đau khổ và sỉ nhục. Nhân vị họ bị Thiên Chúa và chính họ tước lột đến trần trụi, tả tơi. Họ trở nên giống Chúa Giê-su như một Giê-su khác. Cuộc sống của những linh hồn ưu tuyển này ở trần gian, là thêm một người con Thiên Chúa đang hiến tế chính mình. 
Dẫu nhiệt thành, sốt sắng thực thi nhân đức bao nhiêu đi nữa, linh hồn cũng không thể tiến lên bậc thánh thiện, nếu đời sống tâm linh không được hỗ trợ, soi sáng bằng những kiến thức đức tin sâu rộng.
Đạt đến Bậc Sống Thánh Thiện, linh hồn đã trở nên công chính. Nhờ sự hiểu biết về Thiên Chúa, về bản thân, về thế gian và ma quỉ, nên linh hồn luôn cẩn trọng, sống trong khôn ngoan tỉnh thức như năm cô trinh nữ khôn ngoan (Mt 25,1-12).
