Đức Thánh Cha: Noi theo gương Hồng y Hossu, người đối thoại – nói “không” với mọi hình thức bạo lực

Tại Nhà nguyện Sistina, chiều ngày 02/06/2025, Đức Thánh Cha Lêô XIV tưởng niệm Chân phước Iuliu Hossu, giám mục Công giáo Hy Lạp người Romania, vị tử đạo đức tin thời bách hại cộng sản, đồng thời nhắc lại lòng can đảm phi thường của ngài trong việc “cứu sống hàng ngàn người Do Thái” trong thời kỳ diệt chủng Holocaust – cuộc tàn sát kinh hoàng do chế độ Quốc xã thực hiện nhằm tiêu diệt dân tộc Do Thái. Một “ngôn sứ của niềm hy vọng”, mời gọi chúng ta “vượt thắng hận thù bằng tha thứ”. Liên đoàn các Cộng đồng Do Thái tại Romania cũng ghi nhớ công ơn của ngài.

Alessandro Di Bussolo – Vatican

Gương sáng của Chân phước Hồng y Iuliu Hossu, “người đối thoại và là ngôn sứ của niềm hy vọng”, cùng với tình bằng hữu giữa Giáo hội Công giáo Hy Lạp Romania và cộng đồng Do Thái trong nước, là ánh sáng soi đường cho thế giới hôm nay: “Chúng ta hãy cùng nhau nói ‘không’ với bạo lực, với mọi hình thức bạo lực, nhất là khi bạo lực đó giáng xuống trên những người không có khả năng tự vệ, như trẻ em và các gia đình!”.

Lời kêu gọi của Đức Thánh Cha Lêô XIV khi kết thúc bài diễn văn tại buổi tưởng niệm Hồng y người Romania Iuliu Hossu (1885–1970), vang lên như tiếng vọng mạnh mẽ từ chứng tá của một vị mục tử – “biểu tượng của tình huynh đệ vượt qua mọi biên giới sắc tộc hay tôn giáo”. Đức Thánh Cha nhắc lại, khi còn là Giám mục Công giáo Hy Lạp của giáo phận Cluj-Gherla, từ năm 1940 đến 1944, ngài đã anh dũng góp phần “giải cứu hàng ngàn người Do Thái ở Bắc Transilvania khỏi cái chết”, bằng cách giúp họ tránh khỏi cuộc trục xuất đến các trại tử thần. Kể từ năm 2022, ngài đang được đề cử để được công nhận danh hiệu “Người Công chính giữa các Dân tộc”.

Tưởng niệm của Giáo hội Công giáo Hy Lạp và các Cộng đồng Do Thái Romania

Tại Nhà nguyện Sistina, chiều ngày 2 tháng Sáu – ngày mà Giáo hội tưởng nhớ Chân phước Iuliu Hossu cùng sáu giám mục tử đạo được Đức Thánh Cha Phanxicô tôn phong Chân phước tại Blaj vào năm 2019 – buổi tưởng niệm quy tụ Liên đoàn các Cộng đồng Do Thái tại Romania do ông Silviu Vexler làm chủ tịch, và Giáo hội Công giáo Hy Lạp Romania với sự hiện diện của Đức cha Cristian Crișan, đại diện đọc sứ điệp của Đức Hồng y Lucian Mureşan, Tổng giám mục trưởng. Sự kiện diễn ra trong bối cảnh Quốc hội Romania tuyên bố năm nay là “Năm Toàn quốc tưởng niệm Hồng y Iuliu Hossu”, nhân kỷ niệm 140 năm ngày sinh của ngài.

Tông đồ của niềm hy vọng và vị tử đạo đức tin

Đức Thánh Cha Lêô XIV nhấn mạnh ngay từ đầu rằng Hossu là một “tông đồ của hy vọng”, được tưởng niệm trong Năm Thánh đặc biệt về niềm hy vọng, nhưng đồng thời cũng là một “vị tử đạo đức tin” dưới thời bách hại cộng sản tại Romania.

“Ngày hôm nay, theo một nghĩa nào đó, ngài bước vào Nhà nguyện này, nơi mà ngày 28 tháng Tư năm 1969, Thánh Giáo hoàng Phaolô VI đã phong ngài làm Hồng y in pectore, khi ngài vẫn còn đang bị giam cầm vì trung thành với Giáo hội hiệp thông với Roma.”

Việc bổ nhiệm chỉ được công khai sau khi ngài qua đời vào năm 1973. Hồng y Hossu đã từ chối cơ hội rời khỏi Romania – một đất nước đầy nguy hiểm đối với ngài lúc ấy – để tị nạn tại Roma, vì muốn ở lại với dân Chúa của mình, dù đã bị chính quyền cộng sản bắt giam vào năm 1948.

“Hãy giúp người Do Thái bằng chính sự hy sinh của anh em” – không chỉ bằng suy nghĩ

Trong bài diễn văn, Đức Thánh Cha trích dẫn lời kêu gọi của Hossu gửi tới hàng giáo sĩ và giáo dân trong giáo phận vào mùa xuân năm 1944, thời điểm dân Do Thái tại Cluj-Napoca và nhiều thành phố khác ở Transilvania bị đưa vào các khu tập trung. Trong thư mục vụ – hiện được lưu giữ bởi cựu Đại giáo trưởng Do Thái giáo Moshe Carmilly-Weinberger – Hossu kêu gọi:

“Anh em hãy giúp người Do Thái, không chỉ bằng suy nghĩ mà còn bằng sự hy sinh. Ngày nay, không có hành động nào cao cả hơn sự trợ giúp mang đậm tình bác ái nhân loại, xuất phát từ tình yêu Kitô hữu và tinh thần dân tộc Romania. Ưu tiên hàng đầu lúc này phải là công việc cứu trợ này.”

Lời mời gọi vượt thắng hận thù bằng tha thứ

Đức Thánh Cha Lêô XIV tiếp tục khẳng định rằng hy vọng của Hossu là niềm hy vọng của người trung tín, “người biết rằng cửa ngõ của sự dữ sẽ không thể thắng được công trình của Thiên Chúa”.

Ngài là người sống đức tin đến tận cùng “trong cầu nguyện và trong sự dấn thân phục vụ tha nhân”. Trích dẫn bài giảng của Đức Thánh Cha Phanxicô trong lễ phong Chân phước năm 2019, Đức Thánh Cha Leone nhắc lại câu nói của Hossu như tổng kết cuộc đời ngài:

“Thiên Chúa đã gửi chúng ta vào bóng tối đau khổ này để trao ban tha thứ và cầu nguyện cho sự hoán cải của tất cả mọi người.”

Những lời này thể hiện tinh thần cốt lõi của các vị tử đạo: một đức tin kiên vững vào Thiên Chúa, không có oán hận, nhưng với lòng thương xót, biến đau khổ thành tình yêu đối với chính những kẻ bách hại. Đó vẫn là lời mời gọi đầy ngôn sứ hôm nay: vượt qua hận thù bằng tha thứ, và sống đức tin với phẩm giá và lòng can đảm.

Vexler: Hossu, người công chính không chấp nhận thỏa hiệp

Chủ tịch Vexler mở đầu buổi lễ với lời phát biểu sâu sắc, gọi các hành động của Hossu là “khó tin và gần như không thể hiểu nổi đối với đại đa số chúng ta”, bởi ngài đã “liều mình, cộng đoàn và cả Giáo hội mình” để cứu những người xa lạ. Không chỉ kêu gọi giáo dân bảo vệ người Do Thái khỏi trại tử thần, ngài còn che giấu họ ngay tại Nhà thờ Chính tòa của mình. Do đó, ngài thực sự là một tzadik – một “người công chính” – vì đã khước từ mọi thỏa hiệp.

Liên đoàn các Cộng đồng Do Thái tại Romania bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc với Hồng y Hossu, với Tòa Thánh và toàn thể Giáo hội Công giáo vì những gì đã làm để bảo vệ người Do Thái trong thời kỳ Holocaust:

“Chúng tôi không quên và sẽ không bao giờ quên.”

Cuối lời, ông Vexler hướng về Đức Thánh Cha Leone với tâm tình cầu nguyện:

“Xin Thiên Chúa ban cho Đức Thánh Cha sức mạnh để đem niềm hy vọng đến cho những ai tuyệt vọng, mang nụ cười đến nơi có nước mắt, đem bình an cho nơi thiếu an ủi, mang tình yêu đến nơi có hận thù, và đem đức tin đến cho những ai đã đánh mất. Chúng tôi sẽ luôn bên Ngài, cùng với Giáo hội Công giáo, như những người bạn và anh em để thực hiện sứ mạng ấy.”

Mureşan: Một con người của Thiên Chúa, chiến đấu cho sự thật và công lý

Trong sứ điệp được Đức cha Crișan đọc lại, Đức Hồng y Mureşan khẳng định cuộc đời và cuộc tử đạo của Hossu nói lên tình bạn sâu đậm của ngài với Thiên Chúa và tha nhân, “vượt trên tôn giáo hay sắc tộc”. Chính trong tình bạn và trong “sự phục vụ chân thành, quảng đại” đối với tất cả những ai ngài gặp trên đường đời, vị tử đạo đã tìm thấy sức mạnh “để yêu thương và tha thứ cho những kẻ bách hại mình”.

“Ngài trước hết là một con người của Thiên Chúa – và đã để lại cho chúng ta gia sản là cuộc chiến đấu không ngơi nghỉ vì sự thật và công lý.”

Sau phần diễn văn là các tiết mục thánh nhạc và phần đọc trích đoạn hồi ký của Chân phước Hossu – những chứng từ về đức tin, sức mạnh của tha thứ, và tự do nội tâm của ngài giữa cuộc bách hại khốc liệt.

https://www.vaticannews.va/it/papa/news/2025-06/papa-leone-xvi-cardinale-hossu-romania-ebrei-olocausto-giusto.html