Ngày đầu tiên trong chuyến tông du đầu tiên: Từ báo chí đến chính trường

Hugues Lefèvre

Đức Giáo hoàng Lêô XIV bắt đầu chuyến tông du kéo dài sáu ngày đến Thổ Nhĩ Kỳ và Libăng vào thứ Năm. Tại điểm dừng ngoại giao đầu tiên ở Ankara, ngài thể hiện trọn vẹn vai trò nguyên thủ quốc gia.

Trên chuyến bay đưa Đức Giáo hoàng đến Thổ Nhĩ Kỳ, 82 nhà báo đến từ khoảng 15 quốc gia đã chào đón ngài với sự nồng nhiệt và hứng khởi. Tuy nhiên, bầu khí tại Ankara lại không được ấm áp như vậy.

Hơn sáu tháng sau khi được bầu, Đức Thánh Cha tiếp tục hoàn tất những cam kết mà người tiền nhiệm đã đưa ra: tưởng niệm 1.700 năm Công đồng Nixêa tại Thổ Nhĩ Kỳ và nâng đỡ một Libăng đang kiệt quệ sau nhiều năm khủng hoảng.

Vẫn giữ phong thái vui tươi và thân thiện – và không quên rằng hôm ấy là Lễ Tạ Ơn – Đức Giáo hoàng đã trao đổi với báo chí bằng tiếng Anh, rồi đi dọc lối đi máy bay để nhận những món quà đặc biệt từ các ký giả (trong đó có cả bánh bí đỏ!).

Những buổi họp báo bất ngờ vào tối thứ Ba tại Castel Gandolfo dường như đã tôi luyện cho ngài sự tự nhiên với truyền thông – như một ký giả đã nhận xét. Ngài tái lập tập quán của các vị tiền nhiệm: đặt định hướng cho chuyến tông du ngay trên chuyến bay.

Đức Thánh Cha nói rằng mục tiêu của chuyến viếng thăm Thổ Nhĩ Kỳ và Libăng là “loan báo tầm quan trọng của hòa bình đối với thế giới”, đồng thời nhấn mạnh chiều kích đại kết, khuyến khích tìm kiếm “sự hòa hợp” dù còn nhiều khác biệt.

Thế nhưng, sự ấm cúng trên máy bay lại tương phản với bầu khí dè dặt tại Ankara. Trên đường từ sân bay và dọc theo hành trình đoàn xe giáo hoàng, hầu như không có dấu hiệu phấn khởi nơi dân chúng.

Rất có thể Đức Giáo hoàng sẽ phải đợi đến Libăng mới cảm nhận được sự cuồng nhiệt vốn thường đi kèm với sự hiện diện của người kế vị thánh Phêrô.

Bài diễn văn mang tính chính trị đầu tiên

Tại thủ đô Thổ Nhĩ Kỳ, Đức Giáo hoàng đã thể hiện rõ vai trò nguyên thủ.

Cử chỉ chính thức đầu tiên của ngài là đặt vòng hoa tại lăng mộ Mustafa Kemal Atatürk (1881–1938), nhà sáng lập và vị tổng thống đầu tiên của nước Cộng hòa Thổ Nhĩ Kỳ. Đây không phải là điều mới – các vị tiền nhiệm cũng đã làm như vậy – nhưng lại mang ý nghĩa đặc biệt trong bối cảnh Thổ Nhĩ Kỳ dưới quyền Tổng thống Erdoğan đang ngày càng mang màu sắc độc đoán và thúc đẩy Hồi giáo hóa xã hội.

Trong khi đất nước đang chứng kiến sự thay đổi sâu sắc, Đức Giáo hoàng bày tỏ lòng kính trọng đối với kiến trúc sư của một Thổ Nhĩ Kỳ thế tục.

Trong bài diễn văn trước Tổng thống Erdoğan và các nhà lãnh đạo quốc gia, Đức Tân Giáo hoàng đã khéo léo gửi đi những thông điệp cảnh tỉnh.

“Một xã hội chỉ thực sự sống động khi có sự đa dạng,” ngài nói, dưới vòm mái đồ sộ của Thư viện Quốc gia – một phần của khu phức hợp Dinh Tổng thống khổng lồ do ông Erdoğan cho xây dựng.

Đức Giáo hoàng cũng nhắc lại trách nhiệm địa chính trị của Thổ Nhĩ Kỳ. Trong bối cảnh Ankara tìm cách gia tăng ảnh hưởng trong trật tự thế giới mới – đặc biệt liên quan đến chiến tranh Nga–Ukraina và tình hình Gaza – Đức Thánh Cha bày tỏ hy vọng rằng đất nước này sẽ trở thành “nguồn ổn định và nối kết giữa các dân tộc, phục vụ hòa bình công bằng và bền vững.”

Về số phận của các Kitô hữu thiểu số tại Thổ Nhĩ Kỳ, Đức Giáo hoàng khéo léo nhắc lại rằng họ đã hiện diện ở đây từ buổi khai sinh Kitô giáo.
Ngài nói:

“Tôi xin đoan chắc rằng các Kitô hữu mong muốn đóng góp tích cực cho sự hiệp nhất của đất nước. Họ thuộc về – và cảm thấy mình thuộc về – căn tính Thổ Nhĩ Kỳ, vốn rất được trân trọng bởi Thánh Gioan XXIII, người mà quý vị vẫn nhớ đến như ‘vị Giáo hoàng Thổ Nhĩ Kỳ’ vì tình thân sâu sắc của ngài đối với dân tộc nơi đây.”

Sau chuyến thăm đầy tính nghi lễ tại Ankara, Đức Lêô XIV sẽ bắt đầu hành trình đại kết vào ngày mai khi gặp gỡ cộng đoàn Kitô hữu tại Iznik. Tại khu di tích của vương cung thánh đường cổ ở Nixêa, ngài sẽ đọc Kinh Tin Kính – và lần này, vị đứng đầu quốc gia nhỏ nhất thế giới sẽ cất tiếng nói như chính Đấng Kế Vị Thánh Phêrô.