Vài nét về thành phố Temuco và vấn đề người Mapuche

Sau thánh lễ ban sáng ngày thứ Tư 17 tháng Giêng tại Tòa Sứ Thần Tòa Thánh ở thủ đô Santiago, lúc 8h sáng, Ðức Thánh Cha sẽ đáp máy bay tới thành phố Temuco cách Santiago 670 cây số về hướng nam và cử hành thánh lễ lúc 10h30 tại phi trường Maquehue.

Sau lễ, lúc 12h45 ngài sẽ dùng bữa trưa với một số người dân miền Aracaunia, chủ yếu là với các đại diện của người Mapuche, tại Nhà Mẹ Thánh Giá. Lúc 3h30 chiều ngài lại đáp máy bay trở về thủ đô Santiago.

Temuco là một thành phố lớn và là thủ phủ vùng Araucanía ở miền nam Chí Lợi. Thành phố nằm cách Santiago 670 km về phía nam tại trung tâm vùng Araucanía hiện đại và gần khu Araucanía lịch sử, nơi đã diễn ra các trận đánh đẫm máu giữa người da đỏ Mapuche và quân Tây Ban Nha.

Temuco là nơi đang có những tranh chấp đất đai gay gắt giữa người bản địa Mapuche và người Chí Lợi. Chỉ cần nhìn vào nhà thờ chính tòa của thành phố này, bạn hiểu ngay vùng đất này là nơi “tấc đất, tấc vàng”.

Temuco được thành lập năm 1881 trong thời gian quân Chí Lợi chiếm đóng Araucanía và nhanh chóng phát triển thành một trong những thành phố chính của Chí Lợi. Vị trí trung tâm của Temuco cùng với việc dễ dàng đi đến các thung lũng, hồ và vùng duyên hải Andean làm cho thành phố này trở thành trung tâm của các hoạt động du lịch, nông nghiệp, chăn nuôi và lâm nghiệp, cũng như trung tâm giao tiếp và thương mại cho nhiều thị trấn nhỏ của miền Araucanía.

Temuco gần đây được coi là một thành phố đại học vì nó có hai trường đại học chính: Universidad de La Frontera của chính phủ và Universidad Católica de Temuco của Công Giáo. Hai người đoạt giải Nobel văn học là Gabriela Mistral và Pablo Neruda đều đã từng sống ở Temuco.

Trong cuộc họp báo hôm thứ Năm 11 tháng Giêng, ông Greg Burke, giám đốc Phòng Báo Chí Tòa Thánh, cho biết vấn đề môi trường và quyền của người bản địa là một trong những chủ đề chính của chuyến tông du của Đức Thánh Cha Phanxicô đến Chí Lợi và Peru.

Tại Chí Lợi, Đức Thánh Cha muốn đến thăm vùng Araucania phía nam, nơi cộng đồng Mapuche đã bị tước đoạt đất đai của họ nhiều lần – trước hết là do người Tây Ban Nha, sau đó là những người định cư Chí Lợi di chuyển đến khu vực này để trồng trọt, và gần đây hơn là trồng rừng. Ở thành phố Temuco, Đức Thánh Cha sẽ cử hành Thánh Lễ cùng với các nhóm người bản địa và sau đó chia sẻ bữa ăn trưa với đại diện của họ và với Đức Cha Hector Vargas Bastidas của Temuco.

Đức Thánh Cha Phanxicô biết rất rõ miền đất này vì ngài đã trải qua một năm rưỡi ở Chí Lợi trong thời gian tập viện. Đức Thánh Cha cũng biết rõ tất cả các giám mục Chí Lợi vì tháng 2 năm ngoái các ngài vừa thực hiện chuyến thăm “ad limina” tới Rôma.

Trong những tháng gần đây, hơn một chục nhà thờ Công Giáo và hai nnhà thờ Tin Lành đã bị các nhóm bản địa ở Nam Chí Lợi đốt cháy. Mặc dù bị đa số cộng đồng Mapuche lên án, các cuộc tấn công vẫn tiếp tục, trong một nỗ lực để gây chú ý của công luận đến cuộc xung đột đất đai có một lịch sử dài này.

Tháng Tư năm ngoái, tại một nhà thờ bị tấn công, những người Mapuche để lại một lời cảnh cáo cho biết: “Mọi nhà thờ sẽ bị đốt cháy. Rời khỏi đây ngay! Trả tự do cho các tù nhân chính trị Mapuche.”

Hàng giáo phẩm Giáo Hội Công Giáo ở miền nam Chí Lợi đang cố gắng xây dựng các nhịp cầu đối thoại, và có xu hướng đứng về phía những người bản địa của đất nước.

Khi còn là giám mục giáo phận Concepción, Đức Cha Ezzati Andrello (nay là Hồng Y Tổng Giám Mục Santiago de Chile) đã từng làm trung gian hòa giải một cuộc tranh chấp giữa chính phủ và một nhóm 34 tù nhân Mapuche đã tuyệt thực 82 ngày và có nguy cơ mất mạng.

Những người Mapuche chiếm 12% trong số 17,6 triệu dân của Chí Lợi.

Tuy nhiên, trước chuyến tông du của Đức Thánh Cha sang Chí Lợi, cộng đồng doanh nghiệp địa phương đã gửi một lá thư tới Vatican để cảnh báo Đức Giáo Hoàng về những hành động bạo lực gia tăng, nói rằng hàng trăm chủ đất nhỏ và công dân thường đã bị tấn công, bị bắn, bị đe doạ và thậm chí giết chết.

“Chúng tôi hy vọng thông tin này sẽ giúp Đức Thánh Cha hiểu được nỗi đau của một quốc gia và những thống khổ người Chí Lợi đang phải chịu đựng vì đức tin đang bị tấn công bởi những kẻ khủng bố, không tôn trọng các giá trị, và các tôn giáo, đe dọa tự do tín ngưỡng”, bức thư kết luận.

Theo niên giám Tòa Thánh năm 2016, giáo phận Temuco do Đức Cha Hector Vargas Bastidas coi sóc có 395,000 người Công Giáo trong tổng số 611,000 dân, chiếm tỉ lệ 64.6%. Giáo phận Temuco được thành lập như một miền Phủ Doãn Tông Tòa vào năm 1908 và được nâng lên hàng giáo phận vào ngày 18 tháng 10, 1925. Giáo phận Temuco với 35 giáo xứ hiện có 71 linh mục bao gồm 49 linh mục triều và 22 linh mục dòng, 42 phó tế vĩnh viễn, 117 nam tu sĩ không có chức linh mục và 34 nữ tu.