Trong số những tài liệu giúp ta hiểu về thánh Ða Minh, cuốn “Thời Khai nguyên Dòng Thuyết Giáo” là một sử liệu quý giá nhất, tác giả cuốn sách là cha Jourdain de Saxe, người kế vị thánh Ða Minh, người đã được sống với thánh Ða Minh và sống những năm tháng thuở đầu tiên của Dòng. Kỷ niệm về cha thánh nơi chân phước còn rất là nóng bỏng và sống động. Chân phước viết về thánh Ða Minh : “Cha được mọi người hết lòng quí mến vì nếp sống đơn sơ, không bao giờ tỏ ra một dấu ẩn ý hay giả dối nào, trong lời nói cũng như trong việc làm”.
Với Chúa, ngay từ thuở nhỏ, thánh Ða Minh đã rất chân thành, lắng nghe và tuân phục thánh ý Chúa, thì với anh em, ngài cũng là một mục tử đơn sơ, chân thành như vậy. Thái độ của ngài đối với các anh chị em không phải là thái độ do sự đòi hỏi của trách vụ, nhưng phát xuất từ trong chính tâm hồn nhân ái yêu thương của Ngài. Sự bình an trong tâm hồn ngài thể hiện ra trong thái độ hòa nhã, lòng quí mến anh chị em thể hiện ra thành sự nhân từ, trân trọng và được mọi người quí mến. Lòng tin tưởng vào Chúa khiến ngài luôn vui tươi, hạnh phúc. Ðó là những dấu chứng của một tâm hồn sung mãn, ít có mặc cảm, không có sự trống rỗng, nghèo nàn, để rồi bộc lộ ra bằng những đòi hỏi, gắt gỏng, phiền muộn vì anh chị em. Chân phước Jourdain de Saxe viết :
“Tâm hồn người rất bình thản và chỉ xúc động vì cảm thông và thương xót người đồng loại. Tâm hồn đã hoan lạc thì nét mặt vui tươi, nên người biểu lộ bằng tâm trạng bình thản qua cách cư xử nhân từ và diện mạo hớn hở. Như người ta thường nhắc lại : gương mặt vui tươi hơn hở biểu lộ một lương tâm ngay chính …”
Ðó chính là tinh thần của các mối phúc : “Phúc cho ai có lòng trong sạch, Vì sẽ được ngắm nhìn Thiên Chúa” (Mt 5,8)
Ðây không phải chỉ là sự trong sạch về luân lý, nghĩa là một sự cố gắng gìn giữ không làm điều gì tội lỗi, dù thực sự thánh Ða Minh đã giữ được sự trong sạch đó trong suốt cuộc đời, như lời thú nhận của ngài khi sắp qua đời; nhưng hơn nữa, đây là sự đơn giản, trong sáng, giúp ngài đón nhận những giá trị được gửi tới và cũng đáp ứng lại một cách tự nhiên, hồn hậu. Ngài đón nhận hồng ân của Thiên Chúa và mạnh dạn đáp trả; ngài cũng đón nhận anh chị em của mình với tất cả lòng chân thành, nhận rõ thực trạng đời sống của anh em, đón nhận anh chị em trong tình yêu thương, sửa chữa những lỗi lầm, khuyến khích những ai sợ sệt, mạnh mẽ thúc đẩy anh chị em tiến trên con đường nên thành. Tất cả mọi hành vi của Ngài luôn bao hàm sự trân trọng, yêu mến hết tình đối với anh chị em của mình cũng như đối với hết mọi người. Tóm lại đây chính là sự đơn sơ, hồn nhiên của trẻ thơ (không phải trẻ thơ theo nghĩa Kinh Thánh), một sơ đơn sơ có thể đón nhận một cách trong sáng và chính xác các giá trị của tha nhân, không phải là sự phê phán, chê bai, nhưng là tình thương đối với mọi người, vì nhận thấy mọi người là con cái Thiên Chúa.
Chính vì thế, thánh Ða Minh đã có thể sống trọn vẹn giây phút hiện tại với tất cả tính cách huyền nhiệm sâu sắc của từng giây phút hiện tại. Ngài ứng xứ trước mọi hoàn cảnh với một thái độ rất tự nhiên. Tất cả như được chìm ngập trong một tình yêu thương phát xuất tự đáy lòng và lan tỏa ra trong mọi lời nói hành vi.