Ẩm thực trong Ca dao Việt Nam

Nói đến ca dao là nói đến niềm tự hào của dân tộc Việt Nam. Ca dao là văn chương dân gian trải qua nhiều thế hệ lịch sử còn lưu truyền cho đến ngày nay. Ít người biết được chính xác các tác giả, bởi vậy ca dao chính là vũ khí góp phần chống lại sự xâm nhập, đồng hóa văn hóa dù nước ta đã trải qua nhiều ách thống trị và đô hộ thời phong kiến. Ca dao Việt Nam là thành trì bảo tồn nền văn hóa dân tộc. Những câu ca dao tục ngữ, lời hò, hát dặm, bài vè thường đề cặp đến nhiều khía cạnh khác nhau như xã hội, gia đình, tín ngưỡng, tình yêu, thiên nhiên .v..v . . .

Là một người phụ nữ Việt Nam, tôi luôn cố gắng làm trọn bốn đức tính ‘Công Dung Ngôn Hạnh’. Bởi vậy, tôi đã xem việc nội trợ là rất cần thiết, tôi ưa thích học hỏi nấu nướng những món ăn mới, thực đơn lạ. Ca dao Việt Nam đã chứa đựng rất nhiều thú vị qua việc giới thiệu ẩm thực mỗi miền, giúp tôi biết thêm được nhiều món ăn dân tộc.

Bắt đầu là món ăn dân dã đặc trưng của vùng quê Bắc Bộ:

Ra đi anh nhớ quê nhà

Nhớ canh rau muống, nhớ cà dầm tương.

Nhớ ai dãi nắng, dầm sương.

Nhớ ai tát nước bên đường đêm nao!

Mỗi vùng đều có các món riêng :

Chàng đi nhớ cháo làng Ghề.

Nhớ cơm phố Mía, nhớ chè Đông Viên.

Dưa La, ca Láng, nem Báng, tương Bần.

Cua Phụng Pháp, rau muống Hiên Ngang.

Hỡi cô thắt lưng bao xanh.

Có về An Phú với anh thì về

An Phú có ruộng tứ bề.

Có ao tắm mát, có nghề mạch nha.

Ca dao Việt Nam thường ghép những món ăn nổi tiếng với những người sành ăn, biết thưởng thức để không uổng công người đầu bếp cũng như đem tình người thêm gần nhau hơn:

Bồng bồng mà nấu canh tôm.

Ăn vào mát ruột, đêm hôm lại bồng.

Sáng ngày bồ dục chấm chanh.

Trưa gỏi cá chấy, tối canh cá chầy.

Nhất trong là giếng làng Hồi.

Nhất báo, nhì bùi là cá rô râu.

Canh cải mà nấu với gừng,

Chẳng ăn thì chớ xin đừng chê bai.

Khế xanh nấu với ốc nhồi,

Tuy nước nó xám nhưng mùi nó ngon.

Canh bầu nấu với cá trê

Ăn vô cho mát mà mê vợ già.

Bước vào miền Trung, ca dao Việt Nam sẽ giúp chúng ta thưởng thức những món ăn của xứ  Cố Đô:

Yến sào Vĩnh Sơn

Cua gạch Quảng Khe

Sò nghêu Quan Hà

Rượu dâu Thuần Ly

Những ân tình hình như bị bỏ quên mỗi khi nhắc đến món rượu dâu rừng có vị chua chua, ngọt ngọt của miền Trung. Biết bao chàng trai đắm say men rượu thay men tình:

Mang bầu đến quán rượu dâu.

Say sưa quên biết những câu ân tình.

Xứ Huế – đất Đế Đô với các món ngon bất hủ như:

Ốc  gạo Thanh Hà

Thơm rượu Hà Trung

Mắm ruốc Cửa Tùng

Mắm nêm Chợ Sãi

Các món ăn theo ca dao cùng vượt núi, vượt đèo Hải Vân:

Nem chả Hòa Vang

Bánh tổ Hội An

Khoai lang Trà Kiêu

Thơm rượu Tam Kỳ

Qua đồi núi cao ngất, biển cả mênh mông, ca dao Việt Nam lại mang đến những món hải sản cùng rau trái:

Ai về nhắn với họ nguồn.

Mít non gửi xuống cá nguồn gửi lên.

Măng giang nấu với ngạch nguồn.

Đến đây nên phải bán buồn cho vui.

Cá nục nấu với dưa hường.

Lơ mơ có kẻ mất chồng như chơi.

Thương em vì cá trích vè.

Vì rau muống luộc, vì mè trộn măng.

Ca dao ngọt ngào hương vị khi về tới xứ Quảng, Qui Nhơn:

Kẹo gương Thu Xà

Mạch nha Thi Phổ.

Muốn ăn bánh ít lá gai

Lấy chồng Bình Định sợ dài đường đi.

Và sơn hào, hải vị khi tới Khánh Hòa:

Yến sào Hòn Nôi

Vịt lội Ninh Hòa

Tôm hùm Bình Ba

Sò huyết Cam Ranh

Nai khô Diên Khánh

Thêm vào những món ăn của miền Trung là những món gỏi đậm đà:

Chi ngon bằng gỏi cá nhồng.

Chi vui bằng được tin chồng vinh qui.

Trên non túc một hồi còi,

Thương con nhớ vợ, quan đòi phải đi.

Không đi thì sợ quan đòi.

Đi ra thì nhớ cá mòi nấu măng.

Đi ‘dzô’ tới miền Nam phì nhiêu, cò bay thẳng cánh, ẩm thực trong ca dao càng phong phú, hấp dẫn hơn:

Biên Hòa có bưởi Thanh Trà

Thủ Đức nem nướng, Điện Bà Tây Ninh.

Bánh tráng Mỹ Long, bánh phồng Sơn Đốc.

Ba phen quạ nói với diều.

Cù lao Ông chưởng có nhiều cá tôm.

Tháng tư cơm gói ra Hòn.

Muốn ăn trứng Nhạn phải lòn hang Mai.

     Gió đưa gió đẩy về rẫy ăn còng.

Về sông ăn cá về đồng ăn cua.

Ví bằng con cá nấu canh.

Bỏ tiêu cho ngọt, bỏ hành cho thơm.

Mẹ mong gả thiếp về vườn.

Ăn bông bí luộc, dưa hường nấu canh.

Khoan khoan mổ một con gà

Bí đao xắt nhỏ, tiêu cà bỏ vô.

Đốt than nướng cá cho vàng.

Đem tiền mua rượu cho chàng uống chơi.

Món cá kho tiêu của miền Nam mà tôi học được, rất bình dân cũng lại là món mà tôi thích nhất.

Bậu ra bậu lấy ông câu

Bậu câu cá bống chặt đầu kho tiêu

Kho tiêu, kho ớt, kho hành

Kho ba lượng thịt để dành mà ăn. . .

Sự dồi dào, phong phú của các món ăn trong ca dao Việt Nam đã làm tôi thêm thích thú mỗi khi vào bếp. Hy vọng rằng bài viết nhỏ này đem lại chút ít hứng thú cho bạn đọc và mong được bạn đọc chia sẻ những gì còn thiếu sót.

 

 Hoài Bảo Anh Thư